Læknablaðið : fylgirit - 15.12.1996, Side 36

36
LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82/FYLGIRIT 34
kvæmrar tölfræðilegrar úttektar. Samantekið, þá
er minnkuð E-kadherín tjáning algeng í brjósta-
krabbameini og tengist þessi minnkaða tjáning
marktækt úrfellingum á E-kadherín genasvæð-
inu, þó svo að aðrar leiðir til minnkaðrar tjáning-
ar koma augljóslega einnig til.
E-38. BRCA2 genið og arfgeng brjósta-
krabbamein
Steinunn Thorlacius*, Stefán P. Sigurðsson*,
Helga Bjarnadóttir*, Guðríður Ólafsdóttir**,
Laufey Tryggvadóttir**, Jón Gunnlaugur Jónas-
son***, Helga M. ögmundsdóttir*, Jórunn Erla
Eyfjörð*
Frá *Rannsóknarstofu KÍ í sameinda- og frumu-
líffrœði, ** Krabbameinsskrá KÍ, ***Rannsókna-
stofu HÍ í meinafrœði
Fyrstu upplýsingar um BRCA2 genið komu
fram haustið 1994 en genið sjálft fannst í árslok
1995. íslenskur efniviður var mikilvægur í leitinni
að BRCA2 geninu og hjálpaði til við staðsetningu
þess. Fyrri rannsóknir okkar höfðu bent til þess
að ættingjar sjúklinga með breytingar á svæði á
litningi 13 væru í aukinni áhættu að fá brjósta-
krabbamein. Við sýndum fram á tengsl við
BRCA2 genið með tengslagreiningu, fyrst í einni
fjölskyldu með brjóstakrabbameini í körlum og
síðar í 15 öðrum íslenskum fjölskyldum. Saman-
burður á setröð (haplótýpu) sýndi að sama röðin
kom fyrir í öllum BRCA2 tengdum fjölskyldum.
Þetta benti til að allar fjölskyldurnar hefðu fengið
sömu stökkbreytinguna frá sameiginlegum for-
föður. BRCA2 genið reyndist vera heljarstórt
með 27 táknraðir og tjáir fyrir prótíni sem er 3418
amínósýrur að lengd. Starf prótínsins er enn
óþekkt en það virðist vera stjórnprótín í frumu-
hring.
Sýni úr einstaklingum úr BRCA2 tengdum fjöl-
skyldum voru raðgreind og reyndist stökkbreyt-
ingin (999del5) vera 5 basa úrfelling í táknröð 9 í
BRCA2 geninu. Breytingin veldur því að aðeins
um 1% af amínósýruröð prótínsins myndast. I
æxlum er eðlilega eintak gensins nær undantekn-
ingalaust horfið og því er ekkert BRCA2 prótín
framleitt.
Við höfum sett upp próf til að skima fyrir stökk-
breytingunni til að meta tíðni hennar í þjóðinni og
í íslenskum brjóstakrabbameinssjúklingum.
Skimuð hafa verið sýni úr um 1200 einstaklingum,
úr rúmlega 500 óvöldum einstaklingum (hvorki
valið með tilliti til aldurs né sjúkrasögu), rúmlega
600 konum sem fengið hafa brjóstakrabbamein
og öllum körlum sem fengið hafa æxli í brjóst á
síðustu 40 árum. Stökkbreyting í BRCA2 geninu
fannst í 0,6% einstaklinga úr viðmiðunarhópi,
7,7% kvenna með brjóstakrabbamein og í 40%
karla með sjúkdóminn. Breytingin er algengari í
konum sem fá sjúkdóminn ungar, en ekki virðast
vera tengsl við aldur hjá körlunum.
Niðurstöður okkar benda til að greiningaraldur
sé að lækka og hlutfallslega fleiri karlar greinast
með breytinguna á síðustu 10 árum en á næsta 10
ára tímabili á undan. Auk þess að skipta máli
hérlendis geta þessar rannsóknir varpað ljósi á
áhrif BRCA2 stökkbreytinga almennt á myndun
og hegðun brjóstakrabbameina.
E-39. Skiptir p53 máli í viðbragði æxlis-
frumna við geislun?
Rut Valgarðsdóttir*, Garðar Mýrdal**, Jón
Gunnlaugur Jónasson***, Sigrún Kristjánsdótt-
/>***, Þórarinn Sveinsson****, Helga Ögmunds-
dóttir*, Jórunn E. Eyfjörð*
Frá *Rannsóknarstofu KÍ í sameinda- og frumu-
líffrœði, **geisladeild krabbameinslœkninga-
deildar Landspítalans, ***Rannsóknastofu HÍ í
meinafrœði, ****krabbameinslœkningadeild
Landspítalans
p53 er prótín sem skiptir miklu máli í viðbragði
frumna við hverskyns áreiti sem skemmir erfða-
efnið. Þegar fruma er án starfhæfs p53 getur hún
ekki brugðist við DNA-skemmdum, frumuskipt-
ingar verða óhindrað og ýmsar skemmdir hlaðast
upp í frumunni. Gallað p53 getur þannig örvað og
viðhaldið krabbameinsþróun og endurspeglast
það meðal annars í því að stökkbreytingar í p53
geninu hafa marktæk áhrif á lífshorfur til dæmis
brjóstakrabbameinssjúklinga.
Meðferð við krabbameinum (geislameðferð og
lyfjameðferð) byggir fyrst og fremst á því að nýta
sér hæfileika frumnanna til að gangast undir
apoptósu og er talið að p53 leiki þar stórt hlut-
verk. Fram til þessa hafa rannsóknir á þessum
viðbrögðum einkum verið gerðar á tilraunadýr-
um og krabbameinsfrumulínum en ekki var vitað
hversu vel hægt væri að heimfæra slíkar rannsókn-
ir upp á brjóstavef í mönnum.
Undanfarið hafa verið rannsökuð viðbrögð
frumæxla brjóstakrabbameins við geislun á Rann-
sóknarstofu KÍ. Fersk æxlissýni og eðlilegur vefur
úr sama sjúklingi hafa verið geislaðir (4Gy) í
geislameðferðartæki Landspítalans. Eftir geislun
eru vefirnir ræktaðir í fjóra klukkutíma, þá eru
þeir fixeraðir og steyptir inn í paraffín. p53,
apoptósa og ýmislegt sem tengist apoptósu er síð-
an rannsakað í vefnum.
Rannsóknin hefur sýnt að eðlilegur brjóstavef-
ur bregst við geisluninni með því að auka magn
p53 prótínsins, æxlisvefir úr sömu einstaklingum