Læknablaðið : fylgirit - 15.12.1996, Qupperneq 77

LÆKNABLAÐIÐ 1996; 82/FYLGIRIT 34
77
V-30. BRCA2 og blöðruhálskirtils-
krabbamein
Stefán Sigurðsson*, Steinunn Thorlacius*, Jón
Tómasson**, Laufey Tryggvadóttir**, Kristrún
Benediktsdóttir***, Jórunn E. Eyfjörð*, Eiríkur
Jónsson**, ****
Frá *Rannsóknarstofu KÍ í sameinda- og frumu-
líffrœði, **Krabbameinsskrá KÍ, ***Rannsókna-
stofu HÍ í meinafrœði, ****þvagfœraskurðdeild
Sjúkrahúss Reykjavíkur
Krabbamein í blöðruhálskirtli er algengasta
krabbamein hjá íslenskum karlmönnum. Tíðni
sjúkdómsins hefur aukist síðustu ár og stafar það
helst af betri greiningaraðferðum og auknum
fjölda einstaklinga í eldri aldurshópum. Sjúkdóm-
urinn getur verið mjög breytilegur, allt frá því að
vera einkennalaus og upp í það að valda dauða.
Því er mikilvægt að geta skilið þá frá sem ekki eru
líklegir til að fá alvarlegan sjúkdóm og hlífa þeim
þar með við meðferð og hugsanlegum afleiðing-
um hennar. Að sama skapi er mikilvægt að greina
þá í tíma sem þarfnast meðferðar. Leitað er að
áhættuþáttum blöðruhálskirtilskrabbameins
bæði arfgengum stökkbreytingum sem auka líkur
á að einstaklingar fái krabbamein og einnig breyt-
ingum í æxlum sem geta gefið vísbendingu um
framvindu sjúkdómsins. BRCA2 genið sem er
staðsett á litningi 13 hefur verið tengt við ættlægt
brjóstakrabbamein í konum og körlum. Aðeins
ein stökkbreyting í BRCA2 geninu hefur fundist í
íslenskum fjölskyldum og allir arfberar virðast
hafa sömu setröðina. Ákveðið var að athuga þátt
BRCA2 kímlínubreytingarinnar hjá einstakling-
um með krabbamein í blöðruhálskirtli og tengsl
breytingarinnar við horfur.
Árið 1983 greindust 77 karlar með krabbamein
í blöðruhálskirtli. Til voru sýni úr 65 þessara karla
og var gerð BRCA2 stökkbreytigreining á þeim.
Einnig var gerð stökkbreytigreining á 12 sjúkling-
um sem tilheyra BRCA2 ættum. Tveir af sjúkling-
unum sem greindust árið 1983 reyndust hafa
stökkbreytingu í BRCA2 geninu. í BRCA2 fjöl-
skyldunum voru átta af 12 sjúklingum með stökk-
breytinguna. Allir þeir 10 sjúklingar sem greind-
ust með úrfellinguna í BRCA2 geninu höfðu mjög
alvarlegan sjúkdóm og allir nema einn þeirra lét-
ust af hans völdum innan fjögurra ára frá grein-
ingu. Þeim fjórum sjúklingum í BRCA2 ættunum
sem ekki höfðu stökkbreytinguna vegnaði mun
betur. Tveir þeirra sýna engin merki um sjúkdóm
eftir 12 mánuði og einn engin merki eftir 156 mán-
uði. Sá fjórði lést af völdum sjúkdómsins 24 mán-
uðum eftir greiningu. Úrtakið í þessari rannsókn
var lítið og er nú unnið að því að stækka það.
Niðurstöður rannsóknarinnar gefa okkur vís-
bendingu um að stökkbreytingar í BRCA2 gen-
inu geti skipt máli í framvindu krabbameinsins.
V-31. Stungusýni úr brjóstakrabba-
meinsæxlum. Greining á breytingum í
erfðaefni
Sigfríður Guðlaugsdóttir*, Rut Valgarðsdóttir*,
Sólveig Grétarsdóttir*, Valgerður Sigurðardótt-
ir**, Margrét Steinarsdóttir**, Jórunn E. Ey-
fjörð*
Frá *Rannsóknarstofu KÍ í sameinda- og frumu-
líffrœði, **Leitarstöð KÍ
í krabbameinsfrumum finnast margvíslegar
breytingar á erfðaefninu. Þegar skoðaðar eru
frumur úr æxlum er erfitt að sjá hvað af þessum
breytingum skiptu máli fyrir ummyndun frumna
yfir í krabbameinsfrumur. Leit að stökkbreyting-
um í góðkynja hnútum gæti gefið vísbendingar um
hvaða breytingar í erfðaefni skipta mestu máli
fyrir krabbameinsferlið og hvenær þær breytingar
verða.
Á Leitarstöð Krabbameinsfélags íslands eru
tekin stungusýni úr brjóstum þeirra kvenna sem
hafa grunsamlega hnúta í brjóstum. Stungusýnin
eru send í frumugreiningu og afgangs frumur úr
sprautunni nægja til einangrunar DNA. Stungu-
sýnin spanna allt myndunarferli illkynja meins,
frá því að vera úr góðkynja breytingum og cystum
allt upp í krabbamein.
Skoðuð hafa verið 200 stungusýni; 75 góðkynja
breytingar, 75 dysplasíur og 42 illkynja æxli. Gerð
var stökkbreytingagreining á p53 geninu og fund-
ust breytingar í 15 sýnum, þar af eru fjórar úr vef
sem ekki er illkynja. Þetta bendir til þess að
stökkbreytingar í p53 geninu verði snemma í
myndunarferli æxlis. Stungusýnin er einnig hægt
að nota til að greina breytingar í öðrum genum
svo sem BRCAl og BRCA2.
Stökkbreytingar í p53 geninu virðast vera
óháðar klínískum þáttum eins og eitlastöðu og
öðrum þáttum sem eru notaðir við mat á stöðu
sjúkdóms. í þessum hópi eru því konur sem ættu
samkvæmt venjulegu mati að hafa góðar sjúk-
dómshorfur. Þrátt fyrir það hafa fyrri rannsóknir
okkar sýnt að brjóstakrabbameinssjúklingar sem
hafa gallað p53 hafi marktækt verri horfur en
sjúklingar með eðlilegt p53. Ákvörðun um val á
krabbameinsmeðferð er tekin um það bil viku
eftir að stungusýni er tekið. Það er nægjanlegur
tími til að kanna stöðu p53 í æxlinu. P53 breyting í
æxlisvef getur verið vísbending um illvíga æxlis-
gerð og mætti nýta upplýsingar um slíka breytingu
við val á meðferð.