Sagnir - 01.06.2000, Page 34

máli, því hún var ekki einungis mikilvæg sökum
þess að upp hana gátu siglt kaupskip, heldur var hún
torfært vatnsfall sem gat þjónað sem varnarlína.
Þetta sést vel þegar Snorra stendur uggur af Sunn-
lendingum: „Fundrinn á Breiðabólsstað var Bótólfs-
messu. En Loftr reið fyrir þingit vestr til Borgarfjarð-
ar ok gisti í Stafaholti. Var Snorri þar þá kominn búi
sínu, því at hann vildi eigi sitja í Reykjaholti, ef hann
ætti ófrið við Sunnlendinga."31 Eins vekur frásögnin
af misheppnaðri varnaraðgerð Klængs Bjarnarsonar
gegn aðför Órækju Snorrasonar árið 1241 þá hug-
mynd að þeir hafi hugsað sér vatnsfallið sem annað
og meira en til siglinga. Klængur setur vörð á öll vöð-
in á Hvítá nema við Steinsvað, sem varð honum að
falli.32 Svipaða sögu var að segja af Þorgils skarða:
„Sat Þorgils nú heima [í Reykholti] ok lét búa drykk
til jólaföstu, en hafði njósnir fyrir vestan Hvítá."33
Þorgils er meðvitaður um stöðu sína sunnan Hvítár
sem yfirráðarsvæði sitt, en lætur njósna fyrir vestan
Hvítá, þar sem hann er ekki jafn öruggur með sig.
Helgi Þorláksson hefur hinsvegar bent á að það get-
ur hafa vakað fyrir Snorra að vera frekar í Stafholti
þegar hætta var á ófriði, því þá átti hann auðvelt með
að flýja á bát suður til Bessastaða, en dæmi eru í
Sturlungu um að Snorri hafi siglt þar á milli.34
Eins getur hafa vakað fyrir Snorra Sturlusyni með
staðarvalinu að vera nálægt Hvítárvöllum, sem þá
var ein helsta verslunarhöfn Islands.35 Þar með var
hann ekki einungis nálægt allri verslun, heldur
einnig í góðu sambandi við útlönd þar sem hann gat
fengið fréttir jafnharðan og skip lögðu að. Nokkuð
sem telja má mikilvægt fyrir Snorra, lendan mann
Noregs konungs, í valdabaráttu Sturlungaaldar.
um heiðamar, upp af Borgarfirði til Þingvalla. En um þessar
heiðar lágu þjóðleiðir til Alþingis frá stómm hluta Vesturlands,
af Vestfjörðum og að einhverju leyti af Norðvesturlandi. Það var
því eflaust engin tilviljun að Snorri Sturluson flutti aðsetur sitt
frá Borg, sem lá utan við helstu þjóðleiðir, að Reykholti sem var
í alfaraleið. Má segja að þessi ákvörðun Snorra falli ágætlega að
kenningu Helga Þorlákssonar um legu höfuðbóla við þjóðleiðir
á Sturlungaöld. Þó má ekki einblína á að það hafi verið eina for-
sendan fyrir vali Snorra á Reykholti, því aðrar ástæður gætu
einnig hafa blundað að baki. Það virkar þó sem mjög sennileg
skýring á staðarvali Snorra, því ásamt því að sitja í Reykholti,
átti Snorri höfuðbólið Stafholt, sem einnig lá vel við þjóðleiðum
um Vesturland. Með þessa tvo staði má segja að Snorri hafi
varla getað talist úr leið á Vesturlandi, en líkt og sést á korti hér
að framan, var þar stærsti hluti áhrifasvæðis hans.
Ríkidæmi Snorra Sturlusonar. Á kortinu sést hvernig leiðir lágu um Höfuðból hans,
Stafholt og Reykholt.
Niðurstöður
Það er niðurstaða þessarar greinar að Reykholt var á
Sturlungaöld, nokkuð vel í sveit sett við helstu þjóð-
leiðir um Vesturland. Einkum við þær leiðir sem lágu
32