Milli mála - 01.01.2011, Side 18
18
flesta máli hafa ekki vægi í hans augum. En þar skilur á milli
söguhetjunnar og þeirra sem falið er að fella dóm í máli hans. Þögn
heimsins, sem umlykur Meursault í fyrri hluta verksins, rofnar
þegar skotin ríða af:
Gikkurinn gaf eftir, ég snerti slípað byssuskeftið og það var þarna, í
þessum hvella, ærandi hávaða sem allt byrjaði. Ég hristi af mér svitann og
sólina. Ég skildi að ég hafði eyðilagt jafnvægi dagsins, þessa einstöku
þögn á strönd þar sem ég hafði verið hamingjusamur. Svo skaut ég fjórum
skotum til viðbótar í hreyfingarlausan líkama sem byssukúlurnar hurfu
inn í án þess að skilja eftir nokkur ummerki. Og það var eins og ég hefði
barið fjögur þétt högg á dyr ógæfunnar.24
Það er freistandi að tengja þessa sólríku þögn, þeirri óræðu þögn
sem mætir kalli mannsins í ritgerð Camus um fáránleikann.25 Eftir
skotin fjögur, hinn harmræna og leikræna hápunkt verksins, er
skipt um svið og spurningar dynja á morðingjanum.
Í síðari hluta verksins eru þeir atburðir sem Meursault segir
sjálfur frá í fyrri hlutanum teknir til endurskoðunar, ekki einungis
morðið heldur einnig það sem gerðist á undan: samband Meursault
við móður sína og Marie, jarðarförin, bíóferð, kaffibolli og sígaretta.
Sögusviðið er lögreglustöðin og réttarsalurinn, þar sem skilin milli
þess sem er rétt og rangt eru dregin og refsingin skilgreind sem
afleiðing glæps. Það sem enga merkingu hafði í augum Meursault
er nú túlkað af nafnlausum fulltrúum réttarkerfisins, og því gefið
vægi. Dæmi um það eru athafnir Meursault daginn eftir jarðarför
móður hans. Hann fer að synda í sjónum, hefur ástarsamband við
fyrr verandi samstarfskonu og horfir svo á gamanmynd með Fernan-
del. Allt þetta, að ógleymdri jarðarförinni, þar sem Meursault felldi
engin tár og fékk sér kaffibolla og sígarettu við kistu móður sinnar,
verður honum að falli og hann er dæmdur fyrir að hafa jarðað
konuna sem fæddi hann inn í þennan heim með hjarta glæpa-
manns.
Ekki eru þó allir ánægðir með túlkun réttarkerfisins á atburðunum
sem um ræðir; Marie grætur eftir vitnisburð sinn og heldur því
24 Sama rit, bls. 118–119.
25 Albert Camus, Le Mythe de Sisyphe, bls. 46.
ÚTLENDINGUR OG ÓVITI