Helgafell - 01.12.1955, Page 113

ÞYZK MYNDLIST VORRA TIMA
III
efnishyggju, kúgaðir og vonþrota, þótti á þeim árum nægilegt efni í listaverk,
þar sem leitazt var við að túlka á áhrifamikinn hátt virðinguna fyrir mann-
inum og rétt hans til mannsæmandi lífs. Slíkar myndir voru annað og meira
en tímabundin þjóðfélagsádeila, heldur fólst í þeim djúp samsvörun listamanns-
ins við hugsjónina um bræðralag alls mannkyns. I dag leitum við árangurs-
laust að hliðstæðum slíkrar listar, — og það meira að segja í Þýzkalandi.
Þetta er því undarlegra, sem efniviðurinn virðist vera nægur til slíkrar
myndtúlkunar. En hvernig sem við leitum, þá finnum við engar myndir, sem
draga fram hryllinætur loftárásanna, hina gegndarlausu eyðileggingu styrj-
aldarinnar, eða sem segja okkur um neyð þeirra milljóna, sem hafa orðið
að hrekjast frá heimilum sínum á austursvæðunum, eða um lífið í bröggunum
og þeim þúsund vandamálum, þjóðfélags- og menningarlegum, sem það hefur
leitt af sér. Helzt virðist svo sem listamanni nútímans komi þrengingar og ör-
birgð sambræðranna ekki við. Þýzk nútímalist hefur ekki ennþá eignazt neitt,
sem gæti kallazt hliðstæða „Guernicu“ eftir Picasso. Spurningin um samstöðu
listarinnar við manninn, við mannsmyndina, við hið mannlega í manneskjunni,
— spurningin um afstöðuna til mannsins í daglegu umhverfi sínu og striti, er
því hin veigamesta, sem að nútíðarlistinni snýr.
Um þetta efni gildir nokkuð hið sama og þegar hefur verið sagt um trú-
arlega myndlist Þýzkalands. Málarar eldri kynslóðarinnar, sem sumir eru látn-
ir fyrir alllöngu, sumir nýlega, og aðrir, sem enn eru á lífi, sýna í verkum sín-
um listræn gildi, sem virðast standa jafn óhögguð þótt nýir tímar taki við.
Meðal þessara listamanna er fyrst og fremst að nefna Ernst Barlach, Gerhard
Marcks, Karl Hofer og Max Beckmann, Emil Nolde og Schmith-Rottluff. Við
þennan hóp bætast enn nokkrir yngri menn, sem eiga það sameiginlegt þeim
eldri,*að gera manninn, mannsmyndina, að höfuðviðfangsefni listar sinnar, hvort
sem túlkunarform þeirra er hlutrænt eða óbundið ákveðinni fyrirmynd.
Barlach og Beckmann eru látnir, hinir starfa enn óbrotnu afli. Þeir til-
heyra ekki neinum sameiginlegum stíl eða stefnu, heldur fara þeir hver sína
leið, að því er virðist óháðir hvor öðrum. Það eina, sem þeim er sameiginlegt
er það, að maðurinn skipar ávallt öndvegissess í verkum þeirra, enda þótt hann
sé skilinn og túlkaður á ólíkan hátt.
Ernst Barlach var í senn myndhöggvari, svartlistarmaður og skáld, —
einn þeirra alhliða snillinga, sem þjóð eru aðeins gefnir á löngum árafresti.
Allt lífsstarf hans mótaðist af túlkun hins stríðandi manns, sem leitar einmana
og yfirgefinn að vegi hins dýpsta sannleika. Mannsmyndir hans sýna ekki
ákveðnar persónur, þær eru ekki svip- eða sálarlýsing Péturs eða Páls, held-
ur er þeim lyft á svið hins ópersónulega. I þeim er leitazt við að finna sam-
hljóm þeirrar veraldar, sem við byggjum við hin dýpstu eðlisrök lífsins. Þegar
Barlach gerir risahöggmyndir fyrir Katrínarkirkjuna í Lýbiku, ætlaðar í vegg-
skotin þar sem áður stóðu fornar höggmyndir, þá er það „syngjandi fólk“,