Læknablaðið - 15.01.2005, Blaðsíða 26

1925-1934 / GLÆPIR OG GEÐVEIKI
kjánalega framdir. Er þetta mjög ljóst með sljóvgaða
sjúkl. fyrir elli eða sjúkdómssakir, svo og með fávita.
Þannig kemur fyrir að þeir t.d. stela um hábjartan
dag, frammi fyrir augunum á eigandanum að heita
má, standa máski og masturbera eins og þeim sýnist
coram publico eða eru áberandi sexuel í framkomu
gagnvart konum, án tillits til þess hver kunni að
vera viðstaddur annar. - Lík, ósjálfráð skyndibrögð,
„automatiske og impulsive handlinger" koma
oft fyrir í þokuvitundarástandi vegna flogaveiki,
alkóhólnautnar eða ofsalegra geðbrigða.
í enn öðrum tilfellum er það grimmd sú sem lýsir
sér í glæpnum sem grun vekur um geðveiki, t.d. við
nauðgunarglæpi, misþyrmingar, morð o.s.frv. Er þá
langoftast um að ræða þokuvitund fyrir geðshræring-
arsakir hjá sjúklingum sem haldnir eru degeneratio
psychopathia, stundum einnig hjá fávitum.
Gegn hverjum glœpurinn er framinn er oft nóg
til þess að vekja grun dómarans um geðveiki. T.d.
þjófnaður á allskonar ónothæfu rusli, nauðgunartil-
raunir við háaldraðar konur eða ungbörn, árásir á
alsaklausa menn, morð á eiginkonu eða eiginmanni
eða börnum. Þó geta við barnsmorð legið svo sterk
„sósíal, ökónómísk eða ómórölsk mótíf' (Wimmer)
til grundvallar að þau fullskýri oft glæpinn. En oft er
þess að gæta að þessi mótíf ná einmitt því aðeins því
valdi á viðkomanda sem raun er á að hann hefir verið
eitthvað andlega vanheill. - Um barnsmorð rétt eftir
fæðingu er oftast nær öðru að gegna. Konur eru þá
oft í þokuvitundarástandi eða ruglast um stundarsak-
ir - í „transitorisk Taagetilstand" - vegna líkamlegra
eða andlegra orsaka, og kemst þá engin hugsun að hjá
þeim er þær fremja glæpinn.
Ég hefi tekið fram að tegund glæpa, hvernig þeir eru
framdir og gegn hverjum þeir eru framdir, allt getur
orðið til þess að vekja grun dómarans eða annarra um
að sá sem þá hefir framið sé ekki andlega heill.
Vissafyrirþvíhvort um geðveiki sé að rœða eða ekki
getur aðeins fengist með því að rannsaka manninn
psykiatriskt sem í sumum tilfellum er auðvitað auðgert
en í mörgum öðrum mikið og vandasamt verk.
Er þá fyrst að ákveða almennt andlegt þroskastig
viðkomanda, en þar greinum við geðveikralæknar á
milli idioti eða fábjánaskapar, imbecilitas, eða hálf-
bjánaskapar, debilitas mentalis, eða kjánaskapar -
alla flokkana í einu nefnum við inferioritas mentalis,
eða fávitahátt.
Er auðskilið að fávitar fremji oft glæpi ef menn
hugsa út í vitsmunaiegan vanþroska þeirra, vanþroska
og taumlaust tilfinningalíf þeirra og vantandi skilning
á jafnvel einföldustu siðferðislögmálum.
Við fávitahátt er sem dregið sé úr andlegum þroska
manns á öllum sviðum, að hann hafi aldrei náð því
stigi sem talið er normalt.
í öðrum tilfellum er sem þroskinn hafi orðið full-
kominn á sumum sviðum en sé aftur mjög ábótavant á
öðrum, þannig að um andlega vansköpun er að ræða.
Þeir geta t.d. verið intellektúelt sæmilegir eða jafnvel
afburða en tilfinningalífið og viljalífið svo brenglað að
þessir menn eru meira og minna siðferðilega örvasa,
og allajafna með annan fótinn í geðveiki. Smááföll
velta þeim yfir í augljósan geðsjúkdóm. Þannig getur
t.d. verkað smávægilegur líkamlegur sjúkdómur, akút
fyllerí, ofreynsla eða aðeins geðshræring. Slík sjúk-
leg andleg brenglun er einu nafni nefnd degeneratio
psychopatliia, sjúklingarnir dégénérées supérieurs
eða psychopathar.
Við orðið degeneration hefir hjá leikmönnum vilj-
að loða negatíft mat, fyrir óskýra hugsun þeirra sem
fyrst notuðu það, en ekkert slíkt eigum við geðveikra-
læknar nú á tímum við með orðinu. Við teljum engan
kominn til að sanna það að nokkurt andlegt los sé
ekki einmitt heppilegt fyrir menn, að minnsta kosti
undir vissum kringumstæðum. Þar fyrir getur það ver-
ið sjúklegt. Þegar um brenglun er að ræða eru sum-
staðar lægðir, annarsstaðar hæðir; eins er um þessa
menn, að séu lautir, holur eða jafnvel göt hjá þeim
sumstaðar, þá eru líka þúfur, hæðir, hólar og jafnvel
fjöll hjá þeim á öðrum sviðum. Sérkennilegt fyrir þá
er yfirleitt andlegt ójafnvægi sem getur haft sína kosti
þótt það einnig hafi sína ókosti.
Það er vanalega tiltölulega saklaust þótt rnenn
vanti t.d. músíkgáfur eða háfleygustu reikningsgáfur,
aftur á móti getur það verið í meira lagi alvarlegt ef
t.d. siðferðishugtökin vantar alveg eða að miklu leyti,
menn eru þá „moral insane" eða jafnvel að því er
stundum virðist fæddir lögbrjótar, delinqventi nati.
Degeneratio psychopathia getur bæði verið með-
fædd eða síðar tilkomin, af heilasjúkdómum í barn-
æsku eða öðrum áföllum, en oft er ókleift að gera sér
grein fyrir uppruna hennar. - Fávitahátt og degen.
psychopathia nefni ég einu nafni geðveilur.
Nákvæmasta statistík yfir geðveika og geðveila
sem til er frá Englandi og Wales 1926. 8,3% af öllum
íbúum reyndust að koma undir þetta annaðhvort eða
hvorttveggja.
Degeneratio psychopathia er langalgengasta and-
lega afbrigðið hjá öllum flokkum glæpamanna, öðr-
um en þjófum, ofbeldisbófum, íkveikjumönnum og
siðleysingjum. Meðal þeirra eru fávitarnir nokkru
algengari. Samtals eru í þessum 2 flokkum 20-3/4
allra þeirra glæpamanna sem eru andlega sjúklega
frábrugðnir heilbrigðum mönnum.
Hinn t/3-1/4 parturinn er haldinn hinum eiginlegu
geðsjúkdómum, þar með talinn alkóhólismi, morfín-
ismi, sefasýki og flogaveiki.
Stærstu geðsjúkdómaflokkarnir eru hin svonefnda
manio-depressiva geðveiki, dem. præcox og paranoia.
Auk þess er fjöldi annarra, eins og t.d. af sýfilítískum
uppruna, geðveiki fyrir æðakölkunar eða elli sakir
o.s.frv.
26 Læknablaðið 2005/91