Læknablaðið - 15.01.2005, Blaðsíða 65

1 965-1974 / SVÆSINN HÁÞRÝSTINGUR
komi yfirleitt ekki fram fyrr en við verulega svæsinn
háþrýsting, enda vakti athygli hve margir af sjúkling-
um með þessi einkenni höfðu mjög háan meðalþrýst-
ing við greiningu. Einnig kom fram að þessir sjúkling-
ar höfðu slæmar lífshorfur.
Þrjár algengustu dánarorsakir voru heilaáfall
(26,6%), hjartaáfall (22,8%) og nýrnabilun (22,8%).
Er þessu líkt farið og við sum erlend uppgjör á dánar-
orsökum sjúklinga með svæsinn háþrýsting. Varðandi
heilaáföll var ekki unnt að tíunda hvenær um var að
ræða hemorrhagia og hvenær thrombosis. Af sjúk-
lingum með svæsinn háþrýsting (III. og IV. stig) sem
fengu meðhöndlun á Hammersmith Hospital Hyper-
tension Clinic 1960-67 létust 29% úr nýrnabilun, 27%
úr hjartaáfalli og 21% úr heilaáföllum (4). Af sænsk-
um sjúklingum með svæsinn háþrýsting (III. og IV.
stig) sem fengu meðhöndlun 1950-62 létust 33,3% úr
heilaáföllum,22,4% úrhjartaáfalliog20,9% úrnýrna-
bilun (6). Hin síðari ár hafa rannsóknir leitt í ljós að
víða hafa orðið breytingar á dánarorsökum sjúklinga
með svæsinn háþrýsting. Nýrnabilun og heilaáföllum
hefur stórlega fækkað en hjartaáfall að sama skapi far-
ið vaxandi, og er nú víða megindánarorsök (rúmlega
40%) (13). Svo virðist sem bætt meðferð háþrýst-
ings minnki verulega líkur á dauða af völdum nýrna-
bilunar og heilaáfalla, en um hjartaáfall virðist ekki
svo farið. - Við rannsóknina kom fram tilhneiging til
mismunar á dánarorsök eftir stigi háþrýstingsins. IV.
stigs sjúklingar dóu aðallega úr nýrnabilun en enginn
úr hjartaáfalli. Hins vegar var hjartaáfall megindánar-
orsök III. stigs sjúklinga. Kemur hvort tveggja heim
við erlendar athuganir sem hér hefur verið vitnað til
(2, 4). Til skýringar þessu mætti benda á að hraðvax-
andi nýrnabilun fylgir oft afar svæsnum háþrýstingi
og vanmeðhöndluðum, en sjúklingar með vægari
sjúkdómsmynd (III. stig) hafa mun betri lífshorfur
og gætu því lengur búið við áhrif ýmissa orsakaþátta
hjartaáfalls.
Vitað er að áður en virk meðferð gegn svæsnum
háþrýstingi kom til sögunnar voru lífshorfur afar
slæmar. Við athugun Keith o.fl. (8) á ómeðhöndluð-
um IV. stigs sjúklingum kom í ljós að aðeins 1% náðu
5 ára lífslengd (survival), en 20% af III. stigs sjúkling-
um náðu 5 ára lífslengd. Aðrar rannsóknir sýndu svip-
aðar niðurstöður. Eftir að unnt varð að meðhöndla
svæsinn háþrýsting að gagni varð gífurleg breyting á
lífshorfum sjúklinganna. Pannig kom fram við rann-
sókn Breckenridge o.fl. (4) að 34% af IV. stigs sjúk-
lingum höfðu náð 5 ára lífslengd, en 70% af III. stigs
sjúklingum. Samsvarandi niðurstöður í rannsókn
Hood o.fl. (6) voru 50% fyrir IV. stig og 61% fyrir III.
stig. Við rannsókn okkar (III. stig og IV. stig) kom
í ljós að um 50% karla náðu 5 ára lífslengd og 60%
kvenna. Betri horfur kvenna með svæsinn háþrýsting
eru ekki nýnæmi (4). Ekki er ljóst hvað veldur því.
Vitað er að tíðni háþrýstings er minni meðal kvenna
en karla á yngri aldursskeiðum (<50 ára), en eykst
síðan ört og er sjúkdómurinn algengari hjá þeim á
efri árum en hjá körlum. Þetta hefur komið fram
við rannsóknir erlendis (Framingham rannsóknin í
Bandaríkjunum) (7) og einnig hafa líkar niðurstöð-
ur fengist í hóprannsókn Hjartaverndar (11). Hugs-
anlegt er að betri horfur kvenna byggist a.e.l. á því
að í raun hafi háþrýstingur staðið skemur hjá þeim er
hann greinist en meðal karla.
Breckenridge o.fl. fundu að hækkað blóðureagildi
við greiningu var forboði um skertar lífshorfur. Hið
sama kom fram við þessa athugun okkar og einnig
að horfur þeirra sem höfðu merki um vinstri slegils-
stækkun á hjartarafriti við greiningu voru álíka slæm-
ar. Um 40% af þessum ofangreindu sjúklingum (LVH
eða BU) náðu 5 ára lífslengd en hins vegar helmingi
fleiri, eða urn 80% hinna sem hvorugt höfðu við grein-
ingu.
Útdráttur
Tilgangur athugunar var að kanna nokkur atriði varð-
andi sjúklinga með svæsinn háþrýsting (SH) sem lágu
á lyflækningadeild Landspítalans 1957-1971 og kanna
hver hefðu orðið afdrif þeirra. 117 sjúklingar höfðu
SH samkvæmt flokkun Keith og Wageners (20 með
IV. stig og 97 með III. stig). í ljós kom að sjúklingum
með SH fór hlutfallslega fækkandi á síðasta 5 ára tíma-
bilinu (1967-1971) miðað við næstu tvö 5 ára tímabil
þar á undan. Athuguð var kyn- og aldursdreifing,
blóðurea við greiningu, hjartarafrit einkum með tilliti
til stækkunar á vinstri slegli, hjartastærð samkv. rtg.
mynd og upphafsgildi blóðþrýstings. Athuguð voru
afdrif sjúklinganna m.t.t. fylgikvilla, dauðaorsaka
og lífslengdar. Helstu dánarorsakir voru heilaáfall
(26,6%), hjartaáfall (22,8%) og nýrnabilun (22,8%).
Lífslengdar (survival) útreikningar voru gerðir eftir
dekremental aðferðinni og miðað við sjúklinga yngri
en 66 ára. Um 50% karla og 60% kvenna náðu 5 ára
lífslengd. Hækkað blóðurea og merki um vinstri sleg-
ilsstækkun á hjartarafrit við greiningu boðuðu skertar
lífshorfur.
Þakkir
Höfundar færa Ottó B. Björnssyni, cand.stat., sér-
stakar þakkir en hann sá að mestu um tölfræðilega
útreikninga.
Heimildir
1. Björk S, Sannerstedt R, Angervall G, Hood B. Treatment and
prognosis in malignant hypertension: clincal follow-up study of
93 patients on modern medical treatment. Acta Med Scand 1960;
166:175-87.
2. Björk S, Sannerstedt R, Falkenheden T. Hood B. The effect of
active drug treatment in severe hypertension disease. An anal-
ysis of survival rates in 381 cases on combined treatment with
various hypotensiv agents. Acta Med Scand 1961; 169:673.
Læknablaðið 2005/91 65