Læknablaðið - 15.01.2005, Blaðsíða 46

1945-1 954 / MAGA- OG S K EI F U G A R N A R SÁ R
Gedeckte perforation virðist vera tíðari en nienn
skyldu ætla. Þegar 1892 skrifar W. Hall í Brit. med.
Journ. um tilfelli af perfor. magasárum er bötnuðu
sjálfkrafa. Sahnizler skrifar 1912 um sama efni og
áleit að um 5% perforationes bötnuðu sjálfkrafa og
fleiri eru svipaðrar skoðunar. Á St. Jósefsspítala hafa
8 slík tilfelli komið til operationar á tímabilinu 1927-
1945 og þó raunar fleiri því að bæði tilfellin nr. 17 og
18 á töflu I tilheyra engu síður þessum fl. Sjúklingar
þessir hafa flestir haft meltingartruflanir eða sáraein-
kenni í mörg ár. Þeir eru yfirleitt eldri en sjúklingar í
fyrri flokknum og hafa allir haft skeifugarnarsár nema
tveir (aðeins ein kona er í þeim flokki).
Á tveimur sjúklingum var gerð laparotomia ex-
plorativa en annar þeirra var opereraður bráðlega
aftur og þá gerð G.e.anast. í fyrra tilfellinu (nr. 1 tafla
II) virtist sárið svo vel gróið að ekki var ráðist í að
gera G.e.anast. vegna þess hve sjúklingurinn var ung-
ur. Honum batnaði þó ekki og var síðar opereraður á
Ísafjarðarspítala, en ekki unnt að komast að magan-
um vegna samvaxta. Hann dó svo þar á spítalanum
4-5 árum síðar, var krufinn og kom þá í ljós að maginn
var eitt krabbameinsberði.
Á öllum hinum var gerð duodenoraphia og G.e.an-
ast.r.p. (eða curvatur) í eitt skipti með Brauns anasto-
mosis.
Árangur af operationum þessara sjúklinga hefir
reynst góður að undanskildum nr. 6.
Dœmi til skýringar
Sjúklingur nr. 3: J. L. 28 ára leitaði mín fyrst 16/11.
1933 og hafði þá haft grunsöm ulcus einkenni í 8 ár.
Botnlanginn hafði verið tekinn þremur árum áður.
Sjúklingnum leið svo allvel á diæt á næstu tveim árum,
en í febrúar 1925 fær hann í tvö skipti mjög svæsin
kvalaköst svo að hann gat ekki af sér borið og varð að
liggja í 2-3 daga og nota deyfandi lyf. Helst var haldið
að um blýeitrun væri að ræða. Röntgenmynd (13/3.
’35) sýndi greinilega nische í duodenum. Oper. 15/&.
’35. Harður ulcus-tumor í duodenum sem auðsætt er
að hefir perforerað því að hálforganiserað fibrin er
undir hægri lifrarlobus og í öllu umhverfi duodenum.
Gerð er duodenoraphia og g. e. anast. r.c curvat.
Sjúklingur nr. 5: Útdráttur úr sjúkralýsingu dags.
24/10. ’35: S. G. 50 ára hefir í sc. 20 ár fengið verkja-
köst fyrir bringspalir oft mánuðina út, en dettur niður
á nrilli. í fyrrakvöld um kl. 12 varð henni illt er hún
kom inn og fékk þá allt í einu kvalakast í hægra ab-
domen allt frá hægra nára og upp í öxl. Hún kallaði á
næturlækni og fékk morfínsprautu en verkjum linnti
ekki fyrr en eftir margar klst. Kl. 12 næsta dag sá ég
sjúklinginn. Leið henni þá mjög illa í hægra abdom-
en og öxlinni og mikill defens og eymsli voru um allt
abdomen. Hiti var 37,5, púls 90, lifrardeyfa eðlileg,
engin gula á scleræ. Sjúklingurinn var þegar lögð á St.
Jósefsspítala grunuð um u. p. perforatum. En þar eð
fljótlega dró úr einkennum var hætt við að gera lapar-
otomia þegar í stað. Hiti upp í 38 stóð í viku. Rúmlega
mánuði síðar, eða 26/11., var gerð laparotomia. Rétt
neðan við pylorus er hvítleitt, flatt hersli á stærð við
fimmeyring og ligament hepato-duodenalis. í miðju
herslinu er örlítið inndregið auga á serosa eins og þar
hafi orðið perforation. Fibrinskán eða samvextir voru
þó engir. Gerð duodenoraphia og G. e. anast. r. p.
Sjúklingur nr. 6: Útdráttur úr sjúkralýsingu dags
5/6. ’36: Þ. I. 39 ára. Period. bringspalaverkur í ca. 4
ár. í febr. og mars sama ár fékk hann tvö kvalaköst er
stóðu í 5 daga hvort svo að sjúklingurinn gat ekki af
sér borið. Læknar er sáu um hann héldu helst að um
gallsteina væri að ræða. Talsverð eymsli eru á bletti
ntilli gallblöðru og nafla.
6/6. Laparotomia með hægri pararectalskurði.
Vesica fellea er þykk og vaxin við duodenum en þar
er stór ulcus tumor með auga eftir perforation. Hálf
organiseraðar fibrinleifar eru á servosa og allmikið
serosangvinolent fluidum vellur upp undan hepar er
farið er að þreifa í kring. Finnst og að omentum maj.
er alls staðar vaxið við magálinn allt í kring svo að
ekki er unnt að ná colon transversum fram í sárið.
Fara verður í gegnum glufu á omentum majus til að
ná í jejunumlykkju sem er skeytt við curvat. major.
Vesica fellea er losuð frá duodenum. Serosa henn-
ar saumuð saman og svo gerð duodenoraphia.
Þessi dæmi nægja sem sýnishorn perforat. larvat.
III. Perforationes acutae sequelæ (reoperat-
iones)
í þriðja flokki eru loks þeir sjúklingar er sprungið
hafa sár á úti á landi (nema einn í Reykjavík; nr. 3)
og skornir hafa verið upp í kastinu á öðrum sjúkra-
húsum en síðar verið reopereraðir á St. Jósefsspítala.
Tafla III gefur yfirlit yfir þessi 8 tilfelli er þurfa lítillar
skýringar við. Allir sjúklingarnir eru karlar. Sjúkl. nr.
2 er annar þeirra er perforeraði í annað sinn (og er þá
sjúklingur á St. Jósefsspítala) eftir að gerð hafði verið
G. e. anast. 7 árum áður og hefir hans verið getið hér
að framan.
Allt hafa þctta verið sár skeifugörn í þessum flokki
nema í einu tilfelli (nr. 6) og höfðu allsvæsin einkenni
eftir fyrstu aðgerð. Gerð var G. e. anast. og duoden-
oraphia á 6 þeirra en excisio ulcuris og anastomosis á
einum (nr. 5) og loks resectio ventric. á einum (nr. 6).
Allir eru sjúklingar þessir á lífi 1949 og líður vel
eftir síðari aðgerð, nema helst sjúkl. nr. 4.
Almennar luigleiðingar
Svo mikið hefir verið ritað um sjúkdómsástand þetta
að ég sé ekki ástæðu til að fara að lýsa því hér nánar.
Greining sjúkdómsins er yfirleitt auðveld við acut
perforations (en á henni er nauðsynlegt að átta sig
í tíma) þó margt fleira komi þar til greina, svo sem
46 Læknabladið 2005/91