Læknablaðið

Árgangur

Læknablaðið - 15.01.2005, Blaðsíða 42

Læknablaðið - 15.01.2005, Blaðsíða 42
1 945-1954 / MAGA- OG SKEIFUGARNARSÁR Tafla I. *) Sbr latlu III. nr 2. á 41. degi árið 1907), magakrabbi (25 ára kona úr sveit er deyr á 22. sólarhring árið 1907). í þrem tilfellum vantar diagnosis: Tvær konur, 32 og 52 ára, er báðar deyja á fyrsta sólarhring og 24 ára karlmaður er einnig deyr á fyrsta sólarhring en þar gæti verið um margt að ræða. Enda þótt eitt eða fleiri þessara tilfella kunni að hafa dáið úr perfor. maga- eða skeifugarnarsári er auðséð að fá hafa þau verið ef nokkur. Er þá sennilegt að ulcus pep- ticum eða þessi kom- plication við það hafi raunverulega verið sjald- gæfari fyrir árið 1923 en síðar? Um það verður lítið vitað annað en það að sprungin sár eru þá alþekkt og koma oft til skurðaðgerðar f öðrum löndum og af héraðslæknaskýrslum okkar 1901-1905 má sjá að sumir héraðslæknar hafa þá þegar beinlínis orð á því hversu magasár fari í vöxt og meltingarsjúkdómar séu yfirleitt algengir. í því sambandi má benda á að Bertel Bager safnaði 1767 tilfellum af perf. ulc. pept. í Svíþjóð, af 50 sjúkrahúsum þar í landi á árunum 1911-1925. Telur hann að perforationum hafi fjölgað mjög síðari ár þessa tímabils og hljóti sú fjölgun að vera að talsverðu leyti raunveruleg, einkum á yngri karlmönnum með sár í duodenum. Ekki verður mikið ráðið af Mannfjöldaskýrslum (dánarskýrslum) Hagstofunnar á þessum árum hvað þetta atriði varðar. Samkvæmt Mannfjöldaskýrslum fyrir árin 1911-1915 eru t.d. 23 sjúklingar taldi hafa dáið úr magasári (og skeifugarnarsári) og 19 á árun- um 1916-1920 eða samtals 42 sjúklingar á þessu 10 ára tímabili. Þessar tölur eru þó mjög hæpnar þar eð þær byggjast á dánarvottorðum og athugasemdum lækna við prestaskýrslurnar aðeins í rúmlega helming tilfella. Auk þess vantar dánarorsakir frá nokkrum læknishéruðum á fyrra tímabilinu en óþekktar eða ónefndar dánarorsakir á þessu 10 ára tímabili eru yfir eitt þúsund. Nú er perforation á ulcus pepticum talin ein höf- uðorsök að dauða úr maga- og skeifugarnarsárum þótt fleira komi þar til greina, svo sem blæðingar, malign degeneration, operationsmortalitet, stenosis pylori o.fi. svo að erfitt er að greina þar á milli eftir á. Hins vegar finnst ulcus pepticum perforatum hvergi Acut perforationir á ulcus pepticum í St. *o o CC Kyn Aldur Nafn Heimili Aldur einkenna f. perf. Tími frá perf. Duto aðgerður Sjúkdómur i 2 23 G. Þ. Reykjnvik 5 ár >3 sólarhr. 22/10 1923 0 V. perf. perit., univeri 2 S 2fi Sn. A. » 57, * 17 k Ist. 30/9 1926 u.v » » 3 S 27 Á. G. 1 > 3'/-2 » 23/3 1927 u.v. 4 S 21 B. H. engin 2 » 31/3 » U.D. 5 S 32 Þ Þ » 10 ár 4 > 1/6 > U D. 6 S 30 R. A. P. Englandi mðrg > 9'/„ » 7/3 , U V. 7 9 31 V. Þ Reykjavik 11 ár 6 » 22/3 » u.v. Resect: v. seqv. 8 S 22 St. B * 12 dagar 5 > |3'8 1928 U D. 9 S 32 P. M. » 14 » 17, » 2,6 1934 U D. 10 S 29 K. E. engin 3 > 12 2 1935 U.D 11 S 24 F. St » 4 ár 8 » 9/10 1937 U.D. 12 S 41 “P. S. T> 12 > 11 » 1/12 » U D. perit. univer 13 s 30 S. s. > v.» 5 > 10/11 1938 U I). 14 s 50 M. L. Siglutirði mörg > 22 » 213 > U D » » 15 s 30 G. V, Stokksevri 13 ár 16 > 13,8 1939 U D lfi s 41 A O.*) Seyðisfirði 20 > 6 » 15/1 1942 U D. U jejuni' 17 s 48 Þ M Reykjavik engin 6 sólarltr. 16 7 1944 U 1) abc snbfren, 18 s 37 G. T. » 3 ár 32 klst. 27/7 U V 19 s 35 F. H » 8 > 3 » 14/11 , U D. 20 s 31 E. Sv » 3 » 3 > 31/12 » U D. 21 $ 21 J. Þ Akureyri 2 > 8 > 10 11 1945 IT 1). 22 s 43 S. J Keykjavík '/s» 3 » 6 3 1946 U 1). 23 s 46 G. J » 20 > 5 » 6/4 > U-D » 21 s 31 J A. Akranesi 7 » 3 > 21 8 1947 U D » 25 s 36 S. G. Reykjavik 2 > «7, » 19/4 > U.D » 2fi s 55 H.F.S Kellavik 10 > 9 » 21/12 7 U_Vv » perit univers. 27 s 22 D. M K Englaudí 17 dagnr 6 ’ 4 5 1948 U D. » getið sem dánarmeins í öllum heilbrigðisskýrslunum fram að árinu 1923, þó með einni undantekningu. í heilbrigðisskýrslum yfir árið 1912 er eitt slíkt tilfelli tilgreint af Eskifjarðarspítala11 sem dánarorsök. í heil- brigðisskýrslunni er það kallað ulcus ventriculi per- forat., en í frumritinu er það nefnt ulcus ventriculi, peritonitis. Héraðslæknirinn á Eskifirði var þá Friðjón Jensson læknir og hefir hann ritað skýrsluna.2) Virðist það vera fyrsta tilfelli á íslandi þar sem perforation á ulcus er lalin dánarorsök og er því harla merkilegt. Hitt má sjá af mannfjöldaskýrslunum að af þessum 42 sjúklingum sem talið er að hafi dáið úr magasári á árunum 1911-1920 hafa 27 verið konur en aðeins 15 karlar en það er mjög öfugt hlutfall við það sem á sér stað við perforation á sárunum miðað við kyn. Líklegast er að diagnosis sé mjög ábótavant á þess- um árum og sár sem dánarorsök hafi ýmist verið of- talin eða vantalin. Hins vegar mætti ætla að leikmaður teldi dauðaorsökina frekar líkhimnubólgu en maga- sár er sár springur og veldur dauða. Af áðurnefndum skýrslum kemur í Ijós að 32 af hinum áður umgetnu tilfellum af sáradauða voru í sveitahéruðum. Fullkomna aðgerðaskrá yfir sjúkdóma á sjúkrahús- um er ekki farið að birta í heilbrigðisskýrslum fyrr en frá árinu 1926 og síðan á 5 ára fresti. Af þeim má hins vegar ráða3) að sprungin sár fara þá og úr því að koma fyrir við og við á flestum sjúkrahúsum landsins. Þann- ig má finna samtals 79 tilfelli tilgreind á öllu landinu á árunum 1926-1945. Við samanburð á skýrslum Land- spítalans og St. Jósefsspítala í Reykjavík kemur raun- Vantar í dánarskýrslurnar 1911-1915. I bréfi til mín dags. 28/8 ‘49 upplýsir Fr. J. að tilfelli þetta hafi þó ekki verið kruf- ið. Gengið út frá því að „sutur ulceris“ þýði ulcus perforat. 42 Læknablaðið 2005/91
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Læknablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.