Læknablaðið - 15.01.2005, Blaðsíða 120

1995-2004 / PRÓUN OFÞYNGDAR OG OFFITU
reglulega í frístundum hefur aukist til muna frá 1970
til ársins 2000 (39). Sömuleiðis sýna rannsóknir
Hjartaverndar jákvæð áhrif hreyfingar í frístundum
á heilsufar, sérstaklega lækkar dánartíðni af völdum
hjarta- og æðasjúkdóma og líkur á heilaáföllum
lækka einnig (40,41). Líkamsræktarstöðvum hefur
fjölgað og svo virðist sem margir verji frístundum
sínum til gönguferða, útivistar og íþrótta. Það er
hins vegar ástæða til að ætla að slík íþróttaiðkun
nái ekki nægilegri útbreiðslu meðal þeirra sem eru
í mestri áhættu að fitna. Eins nær hún vart að vega
upp á móti minni áreynslu við dagleg störf nema
líkamsræktin sé því meiri. Sem dæmi um mikilvægi
daglegra athafna má nefna að orkuþörfin fjórfaldast
við að ganga á meðalhraða borið saman við að sitja í
bíl og áttfaldast við að ganga upp stiga (41).
Samantekt
Hlutfall ofþyngdar og offitu jókst meðal 45-64 ára
Reykvíkinga á árunum 1975-1994. Trúlegasta skýr-
ingin er sú að ekki hafi tekist að aðlaga neyslu orku-
efna að minni orkuþörf sem fylgir minni áreynslu
nútíma lifnaðarhátta. Mikilvægt er að snúa þessari
þróun við. Leggja þarf áherslu á forvarnir og stuðla
að heilbrigðari lifnaðarháttum með því að hvetja til
hollari neysluvenja og aukinnar hreyfingar.
Heimlldir
1. World Health Organization (WHO). OBESITY, Preventing and
Managing the Global Epidemic. Report of the WHO Consult-
ation on Obesity, Geneva 3-5 June 1997. Geneva: WHO; 1998.
2. World Health Organization (WHO). Physical status: the use
and interpretation of anthropometry. Report of a WHO expert
committee. Geneva: WHO (World Health Organization Tec-
hnical Report Series; 854); 1995.
3. Kannel WB, D’Agostino RB, Cobb JL. Effect of weight on card-
iovascular disease. Am J Clin Nutr 1996; 63/SuppI: 419S-422S.
4. McCarron DA, Reusser ME. Body weight and blood pressure
regulation. Am J Clin Nutr 1996; 63/SuppI: 423S-425S.
5. Pi-Sunyer FX. Weight and non-insulin-dependent diabetes mel-
litus. Am J Clin Nutr 1996; 63/Suppl: 426S-429S.
6. Ballard-Barbash R, Swanson CA. Body weight: estimation of
risk for breast and endometrial cancers. Am J Clin Nutr 1996;
63/SuppI: 437S-441S.
7. Shike M. Body weight and colon cancer. Am J Clin Nutr 1996;
3/Suppl: 442S-444S.
8. Felson DT. Weight and osteoarthritis. Am J Clin Nutr 1996; 63/
Suppl: 430S-432S.
9. Torfason B, Davíösson D, Sigfússon N, Björnsson OJ. Líkams-
hæö, líkamsþyngd og þyngdarstuðull íslenskra karla á aldrinum
34-61 árs. Hóprannsókn Hjartaverndar 1967-’68. Skýrsla A XV.
Reykjavík: Rannsóknarstöö Hjartaverndar; 1978.
10. Davíðsson D, Sigurbergsson F, Guðmundsson G, Sigfússon N,
Björnsson OJ, Ólafsson Ó. Líkamshæð, líkamsþyngd og þyngdar-
stuðull íslenskra kvenna á aldrinum 34-61 árs. Hóprannsókn
Hjartaverndar 1968-’69. Rit A XXVI. Reykjavík: Rannsóknar-
stöð Hjartaverndar; 1983.
11. Björnsson OJ, Davidsson D, Ólafsson H, Ólafsson Ó, Sigfusson
N, Thorsteinsson Th. Health survey in the Reykjavík area. Men.
Stages I-III, 1967-1968, 1970-1971 and 1974-1976. Participants,
invitation, responses etc. Report ABC XVIII. Reykjavík: Rann-
sóknarstöð Hjartaverndar; 1979.
12. Björnsson G, Björnsson OJ, Davidsson D, Kristjánsson BTh,
Ólafsson Ó, Sigfusson N, Thorsteinsson Th. Health survey in
the Reykjavík area. Women. Stages I-III, 1968-1969, 1971-1972
and 1976-1978. Participants, invitation, responses etc. Report abc
XXIV. Reykjavík: Rannsóknarstöð Hjartaverndar; 1982.
13. Guðmundsson KÞ, Harðarson Þ, Sigvaldason H, Sigfússon N.
Samband menntunar og áhættuþátta kransæðasjúkdóma. Lækna-
blaðið 1996; 82:505-15.
14. Sigfússon N, Guðmundsdóttir II, Stefánsdóttir I, Sigvaldason
H. The MONICA Iceland Study 1981-1992. Heilbrigðisskýrslur
Fylgirit nr. 2. Reykjavík: Rannsóknarstöð Hjartaverndar, Land-
læknisembættið; 1997.
15. Þorgeirsdóttir H. Per capita supply of food in Iceland, 1956-1995.
Reykjavík: Háskóli íslands; 1999.
16. Kuskowska-Wolk A, Bergström R. Trends in body mass index
and prevalence of obesity in Swedish women 1980-89. J Epidem-
iol Community Health 1993; 47:195-9.
17. Kuskowska-Wolk A, Bergström R. Trends in body mass index
and prevalence of obesity in Swedish men 1980-89. J Epidemiol
Community Health 1993,47:103-8.
18. Pietinen P, Vartainen E, Mánnisto S. Trends in body mass index
and obesity among adults in Finland from 1972 to 1992. Int J
Obesity 1996; 20:114-20.
19. Seidell JC, Rissanen AM. Time trends in the worldwide pre-
valence of obesity. In: Bray GA, Bouchard C, James WPT, eds.
Handbook of obesity. New York: Marcel Dekker; 1998: 79-91.
20. Prentice AM, Jebb SA. Obesity in Britain: gluttony or sloth?
BMJ 1995;311:437-9.
21. Seidell JC, Verschuren WMM, Kromhout D. Prevalence and
trends of obesity in The Netherlands 1987-1991. Int J Obesity
1995,19: 924-7.
22. Flegal KM, Carroll MD, Kuczmarski RJ, Johnson CL. Over-
weight and obesity in the United States: prevalence and trends,
1960-1994. Int J Obesity 1998; 22: 39-47.
23. Ragnarsson JO, Stefánsdóttir E. Neyslukönnun Manneldisráðs
íslands 1979-1980. Reykjavík: Fjölrit RALA nr. 74; 1981.
24. Steingrímsdóttir L, Þorgeirsdóttir H, Ægisdóttir S. Könnun á
mataræði íslendinga 1990. 1. Helstu niðurstöður. Reykjavík:
Rannsóknir Manneldisráðs íslands III; 1991.
25. Brey GA, Popkin BM. Dietary fat intake does affect obesity!
Am J Clin Nutr 1998; 68:1157-73.
26. Westerterp-PIantenga MS, Rolland V, Wilson SAJ, Westerterp
KR. Satiety related to 24h diet-induced thermogenesis during
high protein/carbohydrate vs high fat diets measured in a resp-
iration chamber. Eur J Clin Nutr 1999; 53:495-502.
27. Mikkelsen PB, Toubro S, Astrup A. Effect of fat-reduced diets
on 24-h energy expenditure: comparisons between animal prot-
ein, vegetable protein, and carbohydrate. Am J Clin Nutr 2000;
72:1135-41.
28. Lissner L, Levitsky DA, Strupp BJ, Kalwarf HJ, Roe DA. Diet-
ary fat and the regulation of energy intake in human subjects.
Am J Clin Nutr 1987; 46: 886-92.
29. Thomas CD, Peters JC, Reed GW, Abumrad NN, Sun M, Hill
JO. Nutrient balance and energy expenditure during ad libitum
feeding of high-fat and high-carbohydrate diets in humans. Am J
Clin Nutr 1992; 55:934-42.
30. Astrup A, Ryan L, Grunwald GK, Storgaard M, Saris W, Mel-
anson E, et al. The role of dietary fat in body fatness: evidence
from a preliminary meta-analysis of ad libitum low-fat dietary
intervention studies. Br J Nutr 2000; 83/Suppl 1: S25-32.
31. Skov AR, Toubro S, Ronn B, Holm L, Astrup A. Randomized
trial on protein vs carbohydrate in ad libitum fat reduced diet for
the treatment of obesity. Int J Obes 1999; 23: 528-36.
32. Horton TJ, Drougas H, Brachey A, Reed GW, Peters JC, Hill
JO. Fat and carbohydrate overfeeding in humans: different eff-
ects on energy storage. Am J Clin Nutr 1995; 62:19-29.
33. Willet WC. Is dietary fat a major determinant of body fat? Am J
Clin Nutr 1998; 67/Suppl: 556S-562S.
34. Seidell JC. Dietary fat and obesity: an epidemiologic perspec-
tive. Am J Clin Nutr 1998; 67/Suppl: 546S-50S.
35. Heini AF, Weinsier RL. Divergent Trends in Obesity and Fat
Intake Patterns: The American Paradox. Am J Med 1997; 102:
259-64.
36. Rissanen AM, Heliovaara M, Knekt P, Reunanen A, Aromaa A.
Determinants of weight gain and overweight in adult Finns. Eur
JClin Nutr; 1991; 45:419-40.
37. Hagstofa íslands. Hagskinna. Sögulegar hagtölur um ísland.
Reykjavík: Hagstofa íslands; 1997.
38. Levine JA, Schleusner SJ, Jensen MD. Energy expenditure of
nonexercise activity. Am J Clin Nutr 2000; 72:1451-4.
39. Hjartadagur. Reykjavfk: Hjartavernd; 2000:19.
40. Agnarsson U, Björnsson B, Þorgeirsson G, Sigvaldason H, Sig-
fússon N, Guðnason V. Áhrif áreynslu og íþrótta á dánartíðni
af völdum hjarta- og æðasjúkdóma og heildardánartíðni. Reykja-
víkurrannsókn Hjartaverndar [ágrip]. Læknablaðið 2000; 86/
Fylgirit 39:20.
41. Agnarsson U, Thorgeirsson, G, Sigvaldason H, Sigfusson N. Eff-
ects of leisure-time physical activity and ventilatory function on
risk for stroke in men: The Reykjavik Study. Ann Intern Med
1999; 130:987-90.
42. Ainsworth BE, Haskell WL, Leon AS, Jacobs DR Jr, Montoye
HJ, Sallis JF, et al. Compendium of physical activities: classifica-
tion of energy costs of human physical activities. Med Sci Sports
Exerc 1993; 25: 71-80.
Læknablaðið 2005/91