Læknablaðið - 15.01.2005, Blaðsíða 118

1995-2004 / ÞRÓUN OFÞYNGDAR OG OFFITU
íbúa á dag og hlutfallslegt framlag fitu til orkunnar
fyrir tímabilið 1976-1995, birt sem fimm ára meðal-
töl. Framboð orku var nokkuð stöðugt á tímabilinu
þó varð væg aukning úr 2948 kílókaloríum á íbúa á
dag í upphafi tímabilsins í 3013 kílókaloríur á íbúa á
dag í lok þess. Framboð á fitu stóð nánast í stað á tíma-
bilinu, lækkaði þó lítillega, fór úr 131,9 grömmum á
íbúa á dag í 129,8 grömm á íbúa á dag.
Sömuleiðis dró lítillega úr hlutfallslegu framlagi
fitu til orkunnar, úr 39,6% í 38,1%. Framboð á sykri
stóð nánast í stað á tímabilinu.
Umræða
Rannsókn þessi sýnir að reykvískir karlar og konur á
aldrinum 45-64 ára eru hærri og þyngri að meðaltali
árið 1994 en árið 1975. Þyngdin eykst meira en
útskýrt verður með aukinni hæð eingöngu og kemur
það fram í hækkun líkamsþyngdarstuðuls. A sama
tíma hefur hlutfall of þungra og of feitra einnig verið
að aukast og hefur hlutfallsleg aukning í offitu verið
mun meiri en í ofþyngd. Þar sem hér eru bornir saman
jafngamlir einstaklingar á mismunandi tímum er ekki
um að ræða aukna þyngd eftir því sem aldurinn færist
yfir, heldur er hér á ferðinni breyting milli árganga
á tímabilinu. Meðal kvenna hefur hlutfall feitra
meira en tvöfaldast samkvæmt mati með línulegri
aðhvarfsgreiningu. I lok tímabilsins voru um 15%
(95% öryggisbil, 9-22%) kvenna á aldrinum 45-54 ára
of feitar og 25% (95% öryggisbil, 17-34%) kvenna
55-64 ára. Það lætur nærri að hlutfall of feitra hafi
einnig tvöfaldast meðal 45-54 ára karla á tímabilinu
og var komið í um 19% (95% öryggisbil, 13-27%) í
lok þess en aukningin var ekki tölfræðilega marktæk í
eldri hópi karla. í lok tímabilsins voru um 70% karla
og um 60% kvenna á aldrinum 45-64 ára annaðhvort
of þung eða of feit.
Þó að þessar niðurstöður nái eingöngu til Reyk-
víkinga má ætla að svipuð þróun hafi átt sér stað
annars staðar á landinu. Leitarstöð Krabbameins-
félagsins hefur safnað upplýsingum um hæð og þyngd
íslenskra kvenna allt aftur til ársins 1979. í þeim
gögnum kemur fram að hlutfall offitu jókst meðal 45-
64 ára kvenna úr 14,9% á árunum 1980-1984 í 20,2%
á árunum 1990-1994 (persónulegar upplýsingar,
Laufey Tryggvadóttir, janúar 1999). Tölur Leitar-
stöðvarinnar ná til landsins í heild og eru þær heldur
hærri en þessi rannsókn sýnir, sem bendir til þess að
offita sé ekki síður vandamál á landsbyggðinni. Niður-
stöður bæði frá Svíþjóð og Finnlandi (16-18) sýna að
fólk sem býr á höfuðborgarsvæðum þessara landa er
yfirleitt grennra en fólk sem býr á landsbyggðinni en
engar upplýsingar eru til um slíkt hér á landi.
Niðurstöður þessarar rannsóknar eru síður en svo
einsdæmi því hlutfall ofþyngdar og offitu hefur aukist
víða á Vesturlöndum, oft með geigvænlegum hraða
Talla III. Meðalþyngd og 95% öryggisbil (Cl) á hverju tímabili eftir aldri og kyni.
45-54 ára 55-64 ára
Skoöunarár Meðaltal 95% Cl Meöaltal 95% Cl
Karlar
1975-1977 81,2 80,3-82,1 79,2 78,2-80,1
1979-1981 82,4 81,6-83,2 80,9 79,6-82,2
1983 83,9 81,5-86,3 80,6 78,3-82,9
1985-1987 84,2 82,6-85,9 82,9 82,0-83,8
1988-1989 85,1 82,8-87,4 83,8 81,1-86,6
1993-1994 87,6 84,9-90,4 85,2 82,9-87,5
Konur
1977-1979 66,7 65,9-67,5 65,8 65,1-66,5
1981-1984 68,4 67,7-69,2 68,1 67,1-69,1
1987-1991 72,1’ 70,4-73,8 70,9 70,1-71,8
1993-1994 73,4 70,7-76,1 73,4 70,9-75,9
* Tímabil 1987-1989.

Tafla IV. Meðallíkamsþyngdarstuðull (BMI) og 95% öryggisbil (Cl) á hverju tímabili eftir aldri og kyni.
45-54 ára 55-64 ára
Skoöunarár Meöaltal 95% Cl Meöaltal 95% Cl
Karlar
1975-1977 25,9 25,6-26,2 25,9 25,6-26,1
1979-1981 25,8 25,6-26,0 25,9 25,5-26,3
1983 26,1 25,4-26,8 26,2 25,5-26,9
1985-1987 26,3 25,8-26,7 26,4 26,2-26,7
1988-1989 26,4 25,7-27,1 26,7 25,9-27,5
1993-1994 27,2’ 26,5-28,0 27,0* 26,3-27,6
Konur
1977-1979 24,6 24,3-24,9 25,0 24,7-25,3
1981-1984 25,1 24,9-25,4 25,6 25,2-25,9
1987-1991 26,2" 25,6-26,8 26,4 26,1-26,7
1993-1994 26,3* 25,4-27,2 27,3* 26,4-28,1
* Margfeldismeðaltal BMI vex á tímabilinu 1975-1994 (1977-1994) samkvæmt línulegri aöhvarfsgreiningu,
p 0,0001. ** Tímabil 1987-1989.
(19). Sú er raunin í Bretlandi en þar tvöfaldaðist
hlutfall offitu á tímabilinu 1980-1991 (20). Erfitt getur
þó reynst að bera saman hlutfall of feitra milli landa
þar sem gjarnan er um að ræða ólíka aldurshópa og
eins eru skilgreiningar fyrir ofþyngd og offitu ekki
alltaf þær sömu. Einnig skiptir máli yfir hvaða tímabil
rannsókn nær þar sem hlutfall of feitra breytist ört í
flestum löndum. Rannsókn sem gerð var í Hollandi á
sama aldurshópi og hér um ræðir sýndi svipað hlutfall
offitu á árunum 1987-1991 og íþessari rannsókn (21).
Hlutfallið hér er hins vegar lægra en í Bandaríkunum
þar sem 29% karla og 36% kvenna á aldrinum 50-59
ára voru of feitir á árunum 1988-1994 (22). í Svíþjóð
er hlutfall offitu lægra en hér á landi (16,17).
Ástæður þessarar þróunar eru fólgnar í breyttum
lífsháttum, annaðhvort breyttu mataræði og/eða
hreyfingu. Tvær kannanir á mataræði hafa verið
118 Læknablaðið 2005/91