Læknablaðið - 15.01.2005, Blaðsíða 35

1 935-1 944 / HEILSUVERNDARSTARFSEMI
einn og sami læknir sé fær um að gegna svona marg-
víslegum störfum sem heilsuverndarstörfum á þeim
sviðum sem ég hef nú minnst á, auk þess að eiga að
stunda almennan praxis? Það kann í fljótu bragði að
þykja til of mikils ætlast og þó, við nánari athugun
sér maður að allar þessar mörgu greinar heilsuvernd-
arstarfseminnar eru nátengdar, eða byggja á tilsvar-
andi greinum hinnar almennu læknisfræði, sem öllum
læknum er nauðsynlegt að kunna skil á; aðeins er hér
litið á hlutina frá nokkuð öðru sjónarmiði og það yfir-
leitt víðtækara.
Því ber þó ekki að neita að með þeirri menntun
sem læknar almennt fá í háskólum sem undirbún-
ing undir próf það sem kallað er embættispróf er öll
aðaláherslan lögð á það að búa þá undir lækninga-
starfsemi í þrengri merkingu, og er því sönnu næst
að háskólanámið búi læknaefni sérstaklega undir
almennan praxis, en ekki embættisstörf. Úr þessu
er nú víðast bætt með sérstökum námskeiðum fyrir
héraðslækna að loknum embættisprófum og er þátt-
taka í slíku námskeiði og próf að því loknu þá gert að
skilyrði fyrir veitingu embættis sem héraðslæknir. Er
þetta þá hið raunverulega „embættispróf". A þessum
námskeiðum er kennt allt er lýtur að heilsuverndar-
starfsemi eins og ætlast er til að framkvæmd sé í við-
komandi landi, preventive medicin, socialmedicin,
ennfremur gildandi heilbrigðislöggjöf, réttarlæknis-
fræði, samning vottorða og yfirleitt allt, er viðkemur
störfum lækna sem embættislækna.
Auk þess sem þátttaka í þess háttar námskeiði er
skilyrði fyrir veitingu embætta, er víða ætlast til að
embættislæknar endurnýi þekkingu sína við og við
með þátttöku í þessum námskeiðum síðar meir, þótt
ekki sé þá krafist prófs af þeim. Eru þessi námskeið
þannig hliðstæð við þá æfingu og menntun, sem prakt-
iserandi læknar sækja á sjúkrahús að afloknu háskóla-
prófi og oft síðar.
Slík námskeið er okkur nauðsynlegt að koma upp,
ef við viljum fylgjast eins vel með í heilsuverndarstarf-
semi eins og við gerum í lækningastarfsemi. Þarf það
engan veginn að vera ofviða kostnaðarins vegna, því
að við getum byrjað smátt og hagað námskeiðunum
eftir þeim kröfum, sem við sjáurn að við getum gert
á hverjum tíma til heilsuverndarstarfsemi embættis-
lækna.
Auk þess að sjá héraðslæknum fyrir nokkuð al-
mennri menntun á þessu öðru aðalstarfsviði sínu, þarf
að sjá þeim fyrir handleiðslu í hverri einstakri grein
heilsuverndarstarfseminnar, og verður það best gert á
þann hátt að skjóta inn milliliðum, ef svo mætti segja,
milli héraðslækna og landlæknis þannig að landlæknir
fengi að vissu leyti sér til aðstoðar sérfróða lækna, til
þess hvern á sínu sviði, að leiðbeina og líta eftir til-
heyrandi starfsemi héraðslæknanna.
Ég hef rissað upp hvernig ég hugsa mér afstöðu
þessara aðila hverra til annarra. Æðsta faglega stjórn
heilbrigðismála hjá landlækni sem ætti að hafa að-
stöðu sem væri hann skrifstofustjóri í heilbrigðis-
ráðuneyti. Honum væru svo til aðstoðar læknar með
sérþekkingu í nokkrum helstu greinum heilbrigðis-
fræðinnar, og stæðu þeir aftur í beinu sambandi við
héraðslækna og skipulegðu, litu eftir og væru til leið-
beiningar um daglega starfsemi þeirra, hver á sínu
sviði, en þannig þó að héraðslæknar hefðu og beinan
aðgang að landlækni, mynduðu einskonar heilbrigð-
isráð, og myndi það væntanlega styrkja áhrif lækna-
stéttarinnar á meðferð heilbrigðismála.
Ég skal nú aðeins geta þess að ég ætlast ekki til
þess að stofnuð verði ný embætti jafnmörg og þeir
milliliðir sem ég hef hér teiknað upp heldur eiga þeir
að tákna helstu starfsgreinar héraðslæknanna; gæti
sami maður haft fleiri en eitt þeirra á hendi eftir at-
vikum, og þyrfti þá ekki að vera fastari skipting held-
ur en er t.d. í stjórnardeilum ríkisstjórnar, ennfremur
mætti í mörgum tilfellum, a.m.k. fyrst í stað, sameina
ýmsar greinar öðrum störfum o.s.frv.
En í meginatriðum hygg ég að skipulagið yrði best
á þessa leið, og svo er heldur ekki rétt að binda það
öllu meir fyrirfram í einstökum atriðum, heldur mun
betra að hafa svo óbundnar hendur að hægt sé að
breyta til eftir vild meðan að reynsla er að skapast um
framkvæmdir í einstökum srnærri atriðum.
Skal ég nú ekki fjölyrða meira um þetta að sinni,
en þó vil ég taka það fram að hvernig sem væntan-
legt skipulag annars yrði nánar tiltekið, mun megin-
þungi heilsuverndarstarfseminnar úti um land hvíla á
herðum embættislæknanna, og veltur því mikið á um
framkvæmdir að þeir hafi áhuga og skilning á þessu
sviði. Eitt af þýðingarmestu atriðunum, og það sem
leggja þarf mesta áherslu á í byrjun, er því að beina
áhuga þeirra inn á þessar brautir, en það verður best
gert með námskeiðum eins og ég hef minnst á.
Læknablaðið 2005/91 35