Læknablaðið - 15.01.2005, Blaðsíða 24

1925-1934 / GLÆPIR OG GEÐVEIKI
raunvísindalegum, bíólógískum hugsunarhætti gagn-
vart þeim atriðum hjá einstaklingi og umhverfi sem
telja verður orsakir glæpseminnar.
Bíólógískt er þjóðfélagið aðlögunarfyrirbrigði,
„adaptions-“ eða „tilpasningsfænomen“. Einstak-
lingarnir verða að laga sig nokkuð hver eftir öðrum,
í þágu heildarinnar, og þar með þeirra sjálfra. Þeir
þurfa að hafa nokkrar hömlur á séróskum sínum og
athöfnum og öllu framferði yfirleitt.
Séð frá þessu bíólógíska sjónarmiði eru glæpirnir
„disorders of conduct“ vegna ófullnægjandi eða rangr-
ar aðlögunar þeirra einstaklinga er þá fremja að hin-
um, þ.e. þjóðfélagsheildinni.
En geðveiki eða geðveilur allskonar birtast einnig
sem „disorders of conduct" vegna ófullnægjandi eða
rangrar aðlögunar sjúklinganna að umhverfinu eða
heildinni.
Það er því síst að undra þótt menn frá alda öðli
að heita má hafi þóst sjá samband á milli glæpsemi
og geðveiki; Stoikarar töldu jafnvel að sögn flesta eða
alla glæpi undir insania. Nánari vísindalegar rann-
sóknir á þessu sambandi hafa þó fyrst verið gerðar á
seinni tímum. Skal ég leyfa mér að minnast á nokkrar
aðalniðurstöðurnar þó yður séu þær auðvitað flest-
um meira eða minna kunnar, a.m.k. þeim sem fylgst
hafa með þróun pósitífu krimínólógísku stefnunnar
(Lombroso, Ferri og Garofali skólanum er kom fram
1878.)
Þegar hugsað er út í hvaða einkenni það eru sem marg-
ir geðveikir eða geðveilir hafa verður mönnum þegar
í stað skiljanlegt hve auðveldlega geti verið samband
á milli glæpa og geðveiki. Mennirnir geta verið frá
æsku eða fyrir síðar tilkomið áfall, vanþroska eða
misþroska, almennt eða á sviði tilfinningalífs eða
viljalífs eða hugsana. Þeir geta einnig eftir að þeir eru
orðnir fullþroska að mestu eða öllu leyti orðið fyrir
sjúkdómi þannig að dragi úr andlegu lífi þeirra á öll-
um eða einstökum sviðum. í báðum tilfellum er þeim
hætt við misvœgi í tilfinningalífi og þar með athafnalífi,
allt á milli algerðrar stirðnunar og athafnalömunar og
hinna hrottalegustu skammhlaupaverka fyrir sjúklegs
örleika sakir; hvatalíf þeirra getur verið aukið eða
öfugsnúið, einkum er það svo um kynhvatirnar. Oft
eru sjúkl. haldnir ofskynjunum eða misskynjunum
sem hræða þá eða ógna þeim, ofsóknarhugmyndum,
þokuvitund eða rugli o.s.frv.
Það er auðvitað ógerlegt að segja nákvœmlega
um hve oft andleg afbrigði eða sérbrigði eru völd að
lagabrotum. Hvorki komast nærri öll lagabrot upp né
heldur er andlegt ástand allra lögbrjóta rannsakað.
Geðveikralæknar sem taka við „nýjum“ sjúklingum,
þ.e. sem fá sjúklinga sína beint utan úr lífinu en ekki
eftir að hafa farið fyrst í gegnum aðgreiningarstöð
rekast mjög oft á margt það í sögu sjúklinga sinna sem
vafalaust heyrir undir lagabrot en af ýmsum ástæðum
ekki hafa orðið nein „mál“ út úr. Oft er upplýst að
sjúkl. hafa áður verið brotlegir við hegningarlögin.
Sioli fann t.d. í Frankfurt a.M. á geðveikisdeild þar
að 1/3 af karlsjúklingum hafði verið refsað áður fyrir
brot á hegningarlögunum. Sömu tölur fann Aschaffen-
burg, annar þýskur geðveikralæknir við rannsóknir í
mörgum geðveikraspítölum í Þýskalandi. Oluf Kin-
berg í Stokkhólmi, er m.a. hefir rannsakað öll rétt-
arpsychiatrisk tilfelli í Svíþjóð síðan 1901, áætlar al-
mennt krimínalitet geðveikra margfalt hærra en ekki
geðveikra, og specielt krimínalitet, þ.e.a.s. vissar teg-
undir glæpa 12-200 sinnum algengara meðal geðveik-
ra en ekki geðveikra.
Allar kunnar rannsóknir benda yfirleitt í þá átt
að krimínalitet meðal geðveikra og geðveilla sé miklu
meira en meðal hinna andlega heilu.
Þó er langt frá að til sé nokkur glæpsemisgeðveiki;
þvert á móti virðist hvaða tegund andlegs abnormali-
tets sem er geta orðið valdandi að svo að segja hvaða
glæp sem vera skal enda þótt að vissar teg. geðveiki og
geðveilu einkum verði valdandi að vissum tegundum
glæpa eins og ég seinna mun minnast á.
Önnur leið sem farin hefir verið til þess að rann-
saka sambandið á milli glæpa og geðveiki er sú að
rannsaka sálarástand fanga. Nokkrar nýjustu rann-
sóknir á því sviði skal ég nefna. Goring rannsakaði
3000 fanga í Englandi og fann að 10-20% af þeim
voru haldnir þungum geðsjúkdómi eða voru mjög
geðveilir. Vægari stigin rannsakaði hann eigi. Með
líkum mæli var geðveikistalin hjá þjóðinni sem heild
ca. 3%o. í Þýskalandi, Svíþjóð og Danmörku fundu
menn álíka tölur, 10-15%. Seinni og miklu nákvæm-
ari rannsóknir, eins og George E. Schröders í Kaup-
mannahöfn og Will. Healy í Boston, þar sem einnig er
gerð grein fyrir vægari stigum andlegra afbrigða með-
al fanga, sýna að 25-30% af þeim hafa verið psykiskt
abnorm á einhvern hátt, flestir - ca. 20% - haldnir
hinni svonefndu degeneratio psykopathia (andlegri
brenglun), 8-10% andlega vanþroska, 1-2% haldnir
eiginlegum geðsjúkdómi.
di Tullio hefir 1929 birt rannsóknir 8000 föngum
í Róm og finnur geðveiki eða geðveilur hjá meir
en helmingnum, 4364, - en hann telur alkóhólískar
komplíkasjónir með og þær eru í 1104 tilfellum. Hinir
telja þær í flokki fyrir sig.
1929 hefur Will. Healy enn birt rannsóknir á orsök-
inni til glæpa á 823 karla og kvenna, og tilfærir andleg
abnormalitet sem aðalorsök í 490 tilfellum, sem auka-
orsök í 135, alkóhólisma og vandræði á heimilunum
í 162 til fellum o.s.frv. - Andleg abnormitet eru hjá
honum sem sé langalgengustu orsakirnar.
Fyrir nokkrum árum birti Gluck skýrslu um rann-
sóknir á 608 nýjum föngum í Sing-Sing fangelsinu í
New York. 59% sýndu sig að vera andlega áfátt að
einu eða öðru leyti, 28,1% voru að gáfnafari svarandi
til 12 ára barna eða yngri, 18,9% voru þannig andlega
24 Læknablaðið 2005/91