Læknablaðið - 15.01.2005, Qupperneq 74

1975-1 984 / BERKLAVEIKI
myndum af þeim sem dæmdir voru jákvæðir
við berklaprófið eða eigi voru berklaprófaðir).
Rannsóknirnar voru ýmist bundnar við ákveðna
hópa fólks (hóprannsóknir), svo sem umhverfi
berklasjúkra, skóla, ákveðnar starfsgreinar og
þá einkum það fólk sem vann við tilbúning eða
afgreiðslu matvæla, eða einstök landsvæði þar
sem tfðni sjúkdómsins var áberandi mikil eða
heil læknishéruð sem þannig voru á vegi stödd
að smitun eða sýking var talin mikil (heildar-
rannsóknir). Mikil áhersla var þá ávallt lögð á
að ná öllum þeim til rannsóknar sem til hennar
gátu komið þar sem reynsla sýndi fljótlega að
veikir einstaklingar veigruðu sér við rannsókn.
2. Reynt var eftir megni að koma öllum þeim er
reyndust veikir þegar í stað í einangrun og með-
ferð á viðeigandi stofnun og í því skyni var strax
árið 1935 breytl reglum um vistun berklasjúk-
linga á sjúkrastofnunum landsins (1. mynd).
Frá árinu 1939 fór hún eingöngu fram frá
berklavarnastöðvum eða beint frá berklayfir-
lækni (101).
3. Leitast var við að fylgjast vel með sjúklingun-
um eftir að þeir voru sendir burt af sjúkrahús-
um eða heilsuhælum og útvega þeim störf við
þeirra hæfi.
4. Þá var ákveðið að endurskoða berklavarnalög-
gjöf landsins og samræma hana breyttum að-
stæðum.
Það hefur þegar verið nefnt að fram til 1935 höfðu
berklavarnirnar svo til eingöngu verið fólgnar í því
að einangra berklaveika sjúklinga á berklahælum
eða öðrum sjúkrahúsum og veita þeim þar viðeigandi
meðferð.
Nú var stefnt að því að koma hinum kerfisbundnu
berklarannsóknum á fót með því að koma upp berkla-
varnastöðvum, sem síðar þróuðust í heilsuverndar-
stöðvar (144, 106, 108), í öllum helstu kaupstöðum
landsins. í stöðvunum var gert ráð fyrir aðstöðu til
röntgenrannsókna og annarra berklarannsókna, svo
sem hrákarannsókna, blóðrannsókna o. s. frv.
Jafnframt því sem berklayfirlæknir hóf strax sum-
arið og haustið 1935 ferðalög um landið (Vestfirði og
Norðurland) í því skyni að koma á fót slíkum stöðv-
um leiðbeindi hann læknum um berklavarnir og rann-
sakaði í samráði við þá fólk sem grunur lék á að gæti
verið haldið berklaveiki.
A næsta ári hóf hann ferðir sínar með ferðaröntgen-
tæki í strandferðaskipinu „Súðinni" og fór þá um
Austfirði og Norðurland og síðar á árinu um nokkurn
hluta Suðurlands. Reyndist frá 4,5%-7% þeirra sem
rannsakaðir voru með virka berklaveiki.
Fyrir atbeina berklayfirlæknis var Berklavarna-
stöðin Líkn í Reykjavík efld mjög á þessu hausti
(1936) bæði að tækjakosti og starfsliði. Röntgentæki
Fig. 2. Iligh voltage gener-
ator powered by private car
also used for transport of
X-ray unit.
Fig. 3. Crossittg a river
with the X-ray equipment.
voru útveguð til stöðvarinnar og hjúkrunarlið henn-
ar aukið. Um langt árabil hafði héraðslæknirinn í
Reykjavík verið eini læknir stöðvarinnar og unnið þar
kauplaust. Berklayfirlæknir hóf nú einnig störf þar.
Aðsókn að stöðinni, sem á árunum 1919-1935 var um
200 nýir einstaklingar á hverju ári, jókst strax vegna
hinnar bættu aðstöðu og leituðu hennar á árinu 1937
rúmlega 2000 nýir einstaklingar, eða um tífalt fleiri en
áður hafði tíðkast. Fundust þar þá 62 smitandi berkla-
sjúklingar er áður voru ókunnir en það voru um 3%
allra hinna nýju. 6,4% reyndust hafa virka berkla-
veiki. Um 6000 læknisrannsóknir voru gerðar það
ár. Vegna hinnar auknu aðsókar og stopulla starfa
berklayfirlæknis við stöðina vegna ferðalaga hans
voru Vífilsstaðalæknar, Helgi Ingvarsson og Óskar
Einarsson, fengnir til að hlaupa undir bagga og unnu
þeir nokkuð þar uns fastur læknir var ráðinn þangað
snemma á árinu 1939.
A árinu 1938 var þessari starfsemi haldið áfram og
fólk rannsakað víða um land bæði með ferðaröntgen-
74 Læknablaðið 2005/91