Læknablaðið - 15.01.2005, Blaðsíða 110

1 985-1994 / ÁHÆTT U ÞÆTTI R KRANSÆÐASJÚKDÓMA
þeirra sem voru neðan þeirra marka. Háþrýstingur
reyndist rúmlega tvöfalda hlutfallslega áhættu og
meðferð með háþrýstingslyfjum var einnig sjálfstæð-
ur áhættuþáttur. Hlutfallsleg áhætta þeirra karla sem
tóku slík lyf var 1,95 miðað við þá sem tóku ekki lyf og
sambærileg áhættuaukning meðal kvenna var 1,85.
Blóðfitur: Eins og fram kemur í töflu II og III reyndist
kólesteról mjög marktækur áhættuþáttur meðal beggja
kynja. Þannig jókst hlutfallsleg áhætta meðal karla um
1,1% fyrir hverja hækkun kólesteróls um eitt mg/dl en
um 0.7% hjá konurn. Þessi innbyrðis munur milli kynj-
anna var ekki tölfræðilega marktækur. Styrkur þríglýs-
eríða í sermi var einnig marktækur áhættuþáttur meðal
beggja kynja en vóg þyngra meðal kvenna.
Til viðbótar því að nota heildarefnivið fyrir karla
og ganga út frá sambandi kólesteróls og áhættu sem
veldisfalli, var þátttakendum skipt í sex flokka eftir
kólesterólmagni og áhrif aldurs og reykinga athuguð
í hverjum flokki. Niðurstöður sýna ekki marktæk frá-
vik frá margfeldislíkani. Þetta kemur glöggt fram á
mynd 3, sem einnig sýnir áhrif kólesteróls á dánar-
líkur í mismunandi aldursflokkum karla. Dánarlíkur
næstu 10 árin fyrir 55 ára karlmann í lægsta kólester-
ól-sextíli er um 2% en um það bil fimmfalt hærri fyr-
ir karlmann í hæsta sextíli. Sambærilegar dánarlíkur
fyrir 65 ára karlmenn eru 9% og22%, þ.e. hlutfallsleg
áhættuaukning af völdum kólesteróls hefur dvínað
með aldrinum, en áhrif kólesteróls í hinum eldri ald-
ursflokkum eru þó ótvíræð og fjöldi dauðsfalla, sem
setja má á reikning kólesteróls er jafnvel enn hærri.
Áhrif kólesteróls á dánarlíkur kvenna úr krans-
æðasjúkdómi næstu 10 árin eftir kólesterólmælingu
eru sýnd á mynd 4. Borin eru saman áhrif á 55 ára og
65 ára konur. Dánarlíkurnar aukast lítillega í báðum
aldursflokkum við hækkandi kólesteról, og áhrifin
eru tölfræðilega marktæk eins og fyrr getur. í sam-
anburði við karlana eru dánarlíkur úr kransæðasjúk-
dómi hins vegar miklu minni í báðum aldurshópum
og öllum kólesterólflokkum og áhrif kólesterólsins
miklu lægri.
Reykingar í mati á áhrifum reykinga var áhætta þeirra
sem reyktu eða höfðu einhvern tíma reykt borin sam-
an við þá sem aldrei höfðu reykt. Sígarettureykingar
reyndust mjög marktækur áhættuþáttur kransæða-
dauða meðal beggja kynja og reyndist vera fylgni milli
þess hve mikið var reykt og áhættuaukningarinnar.
Meðal karla voru pípu- og vindlareykingar marktæk-
ur áhættuþáttur. Fyrri reykingasaga náði hjá hvorugu
kyni máli sem marktækur áhættuþáttur.
Tölfræðileg fjölþáttagreining miðar að því að
meta sjálfstæð áhrif einstakra þátta á dánarlíkur.
Mynd 5 sýnir hvernig reykingar og kólesteról hafa
samverkandi og innbyrðis magnandi áhrif á dánarlíkur
karla úr kransæðasjúkdómi. Körlunum var skipt í sex
Table II. Risk factors for coronary heart disease mortality. Cox’s regression, maies (n=7760).
Hazard ratio
Risk factors Unit Mean% SD Per unit Per SD p value
Age Year 51.0 8.2 1.103 2.23 <0.001
Smoking (%)
Never (21.0)
Former (22.0) 1.35 0.07
Pipe or cigars (26.0) 2.08 <0.001
Cigarettes:
1-14 per/day (11.0) 2.23 <0.0001
15-24 per day (14.0) 2.21 <0.0001
25+ per/day (6.0) 3.19 <0.0001
Takes medicine for
Hypertension (5.0) 1.95 <0.0001
Serum cholesterol mg/dl 247.1 41.4 1.011 1.55 <0.0001
Systolic blood pressure mmHg 141.0 21.3 1.010 1.23 <0.0001
Triglycerides mg/dl 109.1 67.7 1.1001 1.16 0.03
Fasting blood gluccose mg/dl 82.7 13.9 1.008 1.11 0.0003
Table III. Risk factors for coronary heart disease mortality. Cox 's regression, females (n=8327).
Hazard ratio
Risk factors Unit Mean% SD Per unit Per SD p value
Age Year 51.4 8.0 1.123 2.52 <0.0001
Smoking (%)
Never (33.0)
Former (14.0) 1.28 0.50
Pipe or cigars (2.0) 0.80 0.83
Cigarettes:
1-14 per/day (21.0) 2.73 <0.0001
15-24 per day (17.0) 3.70 <0.0001
25+ per/day (3.0) 7.42 <0.0001
Takes medicine for
Hypertension (8.0) 1.85 <0.0001
Serum cholesterol mg/dl 253.3 47.7 1.007 1.41 <0.0001
Systolic blood pressure mmHg 135.1 22.1 1.013 1.32 <0.0001
Triglycerides mg/dl 88.5 43.4 1.004 1.20 0.0007
Fasting blood gluccose mg/dl 77.9 12.4 0.999 0.994 0.94
jafnstóra hópa eftir hækkandi kólesteróli. Hverjum kól-
esterólhópi var skipt í fjóra undirhópa eftir reykinga-
venjum. Hlutfallsleg áhætta á kransæðadauða var síðan
borin saman við áhættu þeirra sem aldrei höfðu reykt
og voru í lægsta kólesterólhópi. Á stöplaritinu kemur
greinilega fram að áhrif kólesterólsins eru meiri meðal
þeirra sem reykja en hinna sem hafa aldrei reykt eða
eru hættir. Á sama hátt eru áhrif reykinganna því meiri
þeim mun hærra sem kólesterólið er. Mest er áhætta
þeirra sem eru í hæsta kólesterólhópi og reykja, hvort
sem það eru sígarettur, vindlar eða pípa.
Aðrir þœttir: Fastandi blóðsykur náði því að vera
110 Læknablaðið 2005/91