Læknablaðið - 15.11.2005, Blaðsíða 8

RITSTJÓRIUARGREINAR
Gabb(?)
Emil L.
Sigurðsson
Höfundur er heilsugæslu-
læknir í Sólvangi, Hafnarfirði
og á sæti í ritstjórn Lækna-
blaðsins.
Fyrir nákvæmlega þremur árum síðan stóðu heim-
ilislæknar í baráttu fyrir frelsi og jafnrétti til starfa
á sömu forsendum og aðrir sérmenntaðir læknar
hafa. Rétt er að rifja upp að ekki var verið að
fara fram á hærri laun, ekki var verið að tala um
hærri greiðslur fyrir vaktir, það var ekki tekist á
um krónur og aura heldur snerist baráttan einfald-
lega um að heimilislæknar fengju sömu réttindi
og aðrir sérgreinalæknar. Hvorki meira né minna.
Fjöldi heimilislækna hafði horfið til annarra starfa
og heimilislæknar á Suðurnesjum og í Hafnarfirði
höfðu sagt upp störfum sínum og það leit út fyrir
að þessi tvö stóru svæði yrðu heimilislæknalaus.
Reyndar höfðu heimilislæknar í Hafnarfirði
áform um að opna eigin stofur á þessum tíma. A
síðustu stundu ákváðu læknarnir að slíðra sverðin
og hætta, eða að minnsta kosti fresta frekari að-
gerðum og sýna á þann hátt ábyrga afstöðu til
skjólstæðinga sinna og jafnframt mikinn trúnað við
heilbrigðisráðherra. Það sem olli því að viðkom-
andi heimilislæknar ákváðu að draga uppsagnir
sínar til baka og fresta aðgerðum var svokölluð
viljayfirlýsing heilbrigðisráðherra 27. nóvember
2002 en nokkur atriði í henni gerðu það að verkum
að heimilislæknar gáfu ráðherranum tækifæri til að
sýna vilja sinn í verki, en þau sneru að því að veita
heimilislæknum meira valfrelsi til starfa eða eins
og segir í viljayfirlýsingunni:
Jafnframt mun heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðherra þá beita sér fyrir því að sérfræðingar
í heimilislækningum geti annaðhvort starfað á
heilsugæslustöðvum eða á læknastofum utan
heilsugæslustöðva. Gerður verði nýr samningur
um störf á læknastofum sem byggi á gildandi
samningum sjálfstætt starfandi heimilislækna
og verði lögð áhersla á afkastahvetjandi launa-
kerfi, sbr. 2. mgr. Samningurinn verði gerður við
samninganefnd heilbrigðis- og tryggingamálaráð-
herra. Ráðherra mun meta þörf fyrir heimilis-
lækna með hliðsjón af fjölda heilsugæslulækna og
heimilislækna á viðkomandi svæði. Sérfræðingar
f heimilislækningum fái aðgang að umræddum
samningi í samræmi við fjárlög meðan skortur er
á heimilislæknum skv. fyrrgreindu mati.
I kjölfar þessarar viljayfirlýsingar fóru heimilis-
Framhald afbls. 807
talan var á íslandi og 17% íslenskra kvenna, einnig
hæsta talan, sögðust þjást enn. Athyglisvert fyrir
heilbrigðisstarfsfólk er að 96% kvennanna í öllum
löndunum sagði kvensjúkdómalækninum ekki frá
þessari reynslu.
Þær tölulegu upplýsingar og þau úrræði sem ég
hef nefnt eru öll tilkomin eftir að systurnar fimm
urðu fyrir sinni sáru reynslu. Hins vegar er einnig
ljóst að betur má ef duga skal. Enn er vitneskja
okkar væntanlega einungis takmörkuð um fjölda
raunverulegra brota. Vitað er að bæði hjá börnum
og fullorðnum sem verða fyrir kynferðisofbeldi
ríkir oft skömm, sektarkennd, léleg sjálfsmynd,
ótti, kvíði, depurð, tilfinningalegur doði, einangrun,
reiði og jafnvel sjálfsköðun. Allar þessar neikvæðu
tilfinningar skerða lífsgæði og geta leitt til sjúk-
dóma. í september 2004 var haldin fjölmenn nám-
stefna á vegum margra samtaka og stofnana sem
sinna eða bera hag þolenda kynferðisbrota fyrir
brjósti. Hún bar heitið „Bætt menntun - betri við-
brögð“ og fjallaði um menntun fagfólks og meðferð
kynferðisbrotamála. Framsögu fluttu m.a. fulltrúar
flestra deilda Háskólans, Kennaraháskólans og
Lögregluskólans. Kom í ljós að námsefni var oft af
skornum skammti og nám oft valkvætt þó að víða
sé bæði viðleitni og góður vilji. Þær miklu upplýs-
ingar sem þegar eru fyrir hendi um kynferðislegt
ofbeldi og afleiðingar þess þurfa að skila sér í bættri
menntun allra þeirra sem annast börn og unglinga
og færni þeirra til að hlusta, greina og bregðast við
einkennum eða frásögn af kynferðisofbeldi. Læknar
og annað heilbrigðisstarfsfólk þarf að læra að spyrja
sjúklinga og liðsinna þeim ef þörf er á. Mikilvægt
er að samræma og samhæfa vinnubrögð í svo við-
kvæmum og llóknum málum. Stjórnvöld þurfa að
marka heildstæða stefnu sem síðan tryggir samstarf
stofnana og einstaklinga og lykilatriði er að ráðstafa
raunhæfu og nægu fjármagni þannig að hægt sé að
sinna þeim sem leita hjálpar.
Það er vel að ríkisstjórnin hefur nýlega sam-
þykkt tillögu félagsmálaráðherra um aðgerð-
aráætlun í þessum efnum eftir að ýmis samtök
lögðu fram drög að slíkri áætlun með fyrirmynd
frá hinum Norðurlöndunum. Lagt er til að sjónum
verði sérstaklega beint að börnum sem verða fórn-
arlömb kynferðisofbeldis. Þessari samþykkt þarf
að fylgja eftir. Vel færi á því að Læknafélag íslands
og Læknadeild hefðu frumkvæði að því að gera til-
lögur um bætta grunnmenntun og endurmenntun
lækna á þessu sviði og koma þeim í framkvæmd.
808 Læknablaðið 2005/91