Læknablaðið - 15.11.2005, Blaðsíða 67

UMRÆÐA & FRÉTTIR / BRÉF TIL BLAÐSINS
útreikninga með sömu aðferðum og ísland kom
út með impact factor 6,7 (mynd 5 í heimild (2)) og
er því á toppnum á heimslista í þessari fræðigrein.
Matthías virðist ekki gera sér grein fyrir því að
impact factor og meðaltalsaðferðin sem áður er
nefnd eru nákvæmlega sama aðferðin.
Hin greinin sem Matthías nefnir fjallar um birt-
ingu vísindagreina samanborið við efnahagslega
stöðu þjóðanna (8). Island er ekki nefnt í þeirri
grein og segir það ekkert um stöðu þess í vísindum
því þar er um tilviljanaval höfunda að ræða.
Loks segir Matthías: „Umrœdd grein (1) sem
rœdd var í Morgimblaðinu skjótlega eftir birt-
ingu í Lœknablaðinu og vitnað var í af mönnum
í ábyrgðarstöðum gefur til kynna að íslendingar
séu forystuþjóð í lœknavísindum. Af framansögðu
má þó Ijóst vera að ekki hafa verið fœrðar sönnur
á það..."
Ummælin sem Matthías vitnar í eru þannig:
„Island er ekki lengur þiggjandi í hinu alþjóðlega
vísindasamfélagi heldur hefur framlag þess tífald-
ast á seinustu 20 árum og er ísland komið í topp
10 sœtin miðað við fólksfjölda á mörgum sviðum
vísinda (17).“
Innlegg Matthíasar í þessa umræðu virðast
flest beinast að því að ofannefnd ummæli séu ekki
rétt. I töflu I er sýnd staða Islands á heimslista í
nokkrum greinum vísinda þar sem tekið er tillit til
fólksfjölda (5).
Tafla 1. Staða íslands á heimslista árið 1998 fyrir útgáfu á ISI greinum á milljón íbúa íýmsum fagsviðum (5).
Fagsvið vísinda Staða á heimslista
Taugavísindi i
Lyfjafræði i
Sameinda- og erfðafræði 2
Örverufræði 2
Ónæmisfræði 2
Klínísk læknisfræði 4
Lífvísindi plantna og dýra 5
Vist- og umhverfisfræði 5
Tafla I sýnir átta fagsvið vísinda þar sem ísland
er í eða ofanvið fimmta sæti á heimslista og þar
af eru fimm þar sem Island er í 1.-2. sæti. I ljósi
upplýsinga í myndum 1 og 2 og í töflu I eru ofan-
nefnd ummæli okkar um stöðu íslands í alþjóðlegu
vísindasamfélagi hógværlega orðuð.
Lokaorð
Afurðir vísindaiðkunar eru mjög fjölbreyttar
og erfitt hefur reynst að mæla magn og gæði ná-
kvæmlega. Margar aðferðir eru notaðar og ein
þeirra hefur þróasl hratt undanfarna áratugi
og er nefnd scientometrics (vísindamælingar?).
Gefið er út samnefnt tímarit. Einnig er talað um Mynd 2. Greinar íklín-
bókfræðilegar (bibliometriskar) aðferðir. Þessar ískrí lœknisfrœði á milljón
aðferðir byggja á mörgum gagnagrunnum en þó íbúa ínokkrum löndum
aðallega tveim, Institute of Scientific Information árín 1981,1990 og 1998.
(ISI) og Science Citation Index (SCI). í grein
okkar (2) var útlistuð hugmynda- og aðferða-
fræðifræði scientometrics sem byggist meira á
aðferðum félagsfræði en raunvísinda. Tölfræði
er vissulega hluti af aðferðafræði scientometrics
en tölfræði án almennrar skynsemi er ekki mikil
vísindi. Skilningur Matthíasar á þessum fræðum
er harla takmarkaður og hann virðist varla hafa
lesið greinina sem hann er að gagnrýna og ekki er
að sjá að hann hafi aflað sér heimilda um efnið.
Hann hefur þó greinilega lagst í víking við að finna
heimildir til að styðja sinn málstað en ekki haft
erindi sem erfiði. Aðferðafræði Matthíasar líkist
mest samskiptum Don Kíkóta við vindmyllurnar.
Málstaður hans er svo annað mál og ekki auðvelt
að ráða í hvað honum gengur til. Sennilega er
besta lýsingin á Matthíasi orðuð á enskri tungu
„rebel without a cause“.
Post scriptum
Mat á afköstum og gæðum í vísindavinnu er
mikilvægt af mörgum ástæðum. Það er almennt
viðurkennt að framfarir og hagsæld þjóða ráðist
að verulegu leyti af árangri í vísindum. Staða og
orðstír háskóla og vísindastofnana er metið eftir
framlagi þeirra í vísindum og staða og orðstír ein-
stakra vísindamanna er einnig metin á sama hátt.
Vísindastyrkir og framlög til stofnana og einslak-
linga ráðast af afköstum og gæðum í vísindum.
Bókfræðilegar aðferðir til að mæla afköst og gæði
í vísindum eru ungar og að mörgu leyti gallaðar
en þær eru í hraðri þróun. íslenskir vísindamenn
hafa ekki sýnt þeim verðugan áhuga þrátt fyrir að
stefnumörkun stjórnvalda byggist í vaxandi mæli
á mati á vísindavirkni með bókfræðilegum að-
Læknablaðið 2005/91 867