Læknablaðið - 15.11.2005, Blaðsíða 24

FRÆÐIGREINAR / SÁLFÉLAGSLEGT VINNUUMHVERFI
Tafla 1 a. Samspil sálfélagslegra vinnuþátta, kyns og aldurs við rafræna vöktun. Mat á áhættuhlutfalli (OR) og 95% vikmörk (95% Cl). Konur.
Áhættuþáttur OR 95% vikmörk
Oft eða alltaf úrvinda eftir vinnudaginn 2.285 1,423 3,670
Hefur fundið frekar eða mjög mikið fyrir vinnutengdri streitu nýlega 1,611 1,051 2,470
Á oft eða ailtaf erfitt með að uppfylla kröfur/væntingar yfirmannsins 2,417 ,812 7,195
Starfið býður sjaldan eða aldrei uppá skemmtilega krefjandi verkefni 2.060 1,238 3,427
Getur sjaldan eða aldrei ráðið vinnuhraðanum 2,186 1,447 3,302
Getur sjaldan eða aldrei haft áhrif á mikilvægar ákvarðanir sem varða starfið 2,169 1,147 3,251
Fæ sjaldan eða aldrei stuðning og hjálp með verkefni frá samstarfsmönnum 1,613 ,777 3,346
Fæ sjaldan eða aldrei stuðning og hjálp með verkefni frá næsta yfirmanni ,939 ,504 1,746
Yfirmaður minn hvetur mig sjaldan eða aldrei til að taka þátt í mikilvægum ákvöröunum 1,585 1,078 2,331
Starfsandinn lítið eða alls ekki hvetjandi og styöjandi 1,350 ,809 2,254
Starfsandinn lítið eða alls ekki afslappaöur og þægílegur 2,629 1,383 5,001
Sjaldan eða aldrei ánægð(ur) í starfi 2,154 1,314 3,530
Tafla 1 b. Samspil sálfélagslegra vinnuþátta, kyns og aldurs við rafræna vöktun. Mat á áhættuhlutfalli (OR) og 95% vikmörk (95% Cl). Kartar.
Áhættuþáttur OR 95% vikmörk
Oft eða alltaf úrvinda eftir vinnudaginn 2,556 1,521 4,293
Hefur fundiö frekar eða mjög mikið fyrir vinnutengdri streitu nýlega 2,060 1,337 3,173
Á oft eða alltaf erfitt meö að uppfylla kröfur/væntingar yfirmannsins ,557 ,208 1,493
Starfið býður sjaldan eða aldrei uppá skemmtilega krefjandi verkefni 1,173 ,679 2,027
Getur sjaldan eða aldrei ráðið vinnuhraöanum 2,155 1,347 3,447
Getur sjaldan eða aldrei haft áhrif á mikilveegar ákvarðanir sem varða starfið 1,196 ,781 1,831
Fæ sjaldan eða aldrei stuðning og hjálp með verkefni frá samstarfsmönnum ,682 ,332 1,401
Fæ sjaldan eða aldrei stuðning og hjálp með verkefni frá næsta yfirmanni 1,371 ,780 2,410
Yfirmaður minn hvetur mig sjaldan eða aldrei til að taka þátt í mikilvægum ákvörðunum 1,024 ,696 1,507
Starfsandinn lítið eða alls ekki hvetjandi og styðjandi 1,524 ,907 2,561
Starfsandinn lítið eða alls ekki afslappaður og þasgilegur 1,284 ,718 2,295
Sjaldan eða aldrei ánægð(ur) í starfi 1,995 1,174 3,390
laust til allra starfsmanna í fyrirtækjunum og mikið
lagt upp úr því að gögnin væru ópersónugreinanleg,
var ekki unnt að greina hvort sá hópur sem svaraði
spurningalistanum aðgreindi sig frá starsmönnum
sem ekki svöruðu. Kynjahlutfallið er mjög jafnt,
konur eru 46% (n= 454), karlar 48% (n= 472) en
6% (n= 58) svarenda gefa ekki upp kynferði. Um
29% starfsamanna (n= 274) segist vinna undir raf-
rænu eftirliti, hlutfallslega álíka margar konur og
karlar, 35% (n=331) svarar því neitandi, en 36%
(n=337) segist ekki vita hvort þeir vinni undir raf-
rænu eftirliti.
Þegar svör starfsmanna sem vita ekki hvort þeir
vinna undir rafrænu eftirliti eru tekin frá kemur í
ljós að starfsfólk í þjónustuverum er líklegast til að
segjast vinna undir rafrænu eftirliti (75%), en 30%
kvennanna vinna í þjónustuveri og einungis 9%
karla. Því næst koma sérfræðingar (59%) þar sem
kynjahlutfallið snýst við, en 9,5% kvenna eru sér-
fræðingar og 21,5% karla. Þá koma þeir sem vinna
við sölu- og verslunarstörf (58%), þar sem kynja-
hlutfallið er jafnt. Starfsmenn sem vinna almenn
skrifstofu- og ritarastörf eru í þessum samanburði
ólíklegastir til að segja að rafræn upplýsingasöfnun
sé viðhöfð með vinnu þeirra (25%).
I ljós kom að flestir starfsmenn höfðu gagnrýna
afstöðu til þessarar tegundar af eftirlitsvöktun á
vinnustað. Þannig voru rúmlega 70% starfsmanna
(n= 642) frekar eða mjög ósammála fullyrðingunni
um að rafræn vöktun á vinnustöðum veiti starfs-
mönnum öryggi. Þeir sem vinna ekki undir raf-
rænu eftirliti eru líklegri en aðrir starfsmenn til að
vera ósammála fullyrðingunni (77,4% samanborið
við 65,5%). Ekki kemur fram marktækur munur
eftir kyni eða aldri. Hins vegar kemur í ljós að sölu-
menn (50%) og stjórnendur (46,3%) eru rnark-
tækt líklegri til að vera sammála fullyrðingunni en
starfsmenn í öðrum starfsstéttum.
Rúmlega 65% (n= 594) starfsmanna eru mjög
eða frekar sammála fullyrðingunni um að rafræn
upplýsingasöfnun á vinnustöðum valdi starfs-
mönnum óþægindum. Starfsmenn sem vinna ekki
undir rafrænu eftirliti voru líklegri til að vera sam-
mála þeirri fullyrðingu (72,5% samanborið við
59%). Ekki kemur fram marktækur munur eftir
kyni eða aldri. Stjórnendur (53%) og sölumenn
(50%) eru líklegastir til að vera ósammála því að
rafrænt eftirlit valdi starfsmönnum óþægindum.
Þegar litið er til þess í hvaða tilgangi starfs-
menn telja að rafræn vöktun sé viðhöfð um þá á
vinnustað, kemur í ljós að bæði konur og karlar
telja algengast að tilgangurinn sé að hafa eftirlit
með starfsmönnum (28%). Um 29% kvenna og
20% karla sögðu að tilgangurinn væri að bæta
þjónustuna. Aðeins urn 1% starfsmanna (heldur
fleiri konur er karlar) taldi að rafræn vöktun væri
viðhöfð til að bæta líðan starfsmanna.
Skýr tengsl voru á rnilli svara starfsmanna um
sálfélagslegt vinnuumhverfi þeirra og hvort þeir
ynnu undir rafrænu eftirliti. Eins og sjá má í töflu
I a) og b) voru konur sem vinna undir rafrænu
eftirliti líklegri en aðrar konur til að búa við það
sem telst vera slæmt sálfélagslegt vinnuumhverfi
í átta af þeim 12 þáttum sem skoðaðir voru. Það
sama gilti um karlana í fjórum af 12 þáttum. Bæði
kyn voru líklegri til að vera oft eða alltaf úrvinda
824 Læknablaðið 2005/91