Læknablaðið - 15.10.2009, Side 30

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Tafla III. Heildarútgjöld heimila vegna formlegrar heilbrigðisþjónustu á ársgrundvelli (2006).'
Útgjöld í krónum Hlutfall útgjalda af
heimilistekjum
X SD n % n
Kynferöi
Karl 101.205 64.694 641 2,21 586
Kona 99.746 62.813 641 2,89*** 550
Aldur
18-24 ára 92.178 66.170 187 3,35 158
25-34 ára 83.771 52.390 258 2,33 237
35-44 ára 102.194 61.475 275 2,20 250
45-54 ára 121.278*** 68.202 256 2,49* 234
55-64 ára 107.836 61.270 188 2,52 166
65 og eldri 89.447 67.526 116 2,83 89
Hjúskaparstaða
Gift(ur)/Sambúð 106.361 63.262 918 2,34 840
Einhleyp(ur) 86.714 65.436 255 3,18 209
Fráskilin(n) 82.744*** 53.391 81 3,06** 69
Ekkja/Ekkill 74.433 61.713 17 2,14 9
Foreldrastaða
Barn s5 ára 94.111 59.102 349 2,28 318
Ekki barn s5 ára 103.210* 65.307 919 2,64 806
Fjöldi heimilismanna
1 63.000 56.178 112 2,85 83
2 96.193 66.799 341 2,93 304
3-4 106.590*** 59.423 567 2,29* 519
5 eða fleiri 110.807 66.117 253 2,50 225
Atvinnustaða
Ekki í starfi 96.164 72.335 138 4,05 115
Hlutastarf 95.142 59.177 325 2,52*** 287
Fullt starf 102.457 63.881 734 2,19 666
Námsstaða
í skóla 94.282 63.598 257 3,12 229
Ekki í skóla 102.833 63.752 972 2,30*** 879
Atvinnuleysi
Atvinnulaus nú 81.458 60.562 66 3,77 57
Ekki atvinnulaus nú 102.028* 63.676 1144 2,38*** 1033
Búseta
Höfuðborgarsvæði 102.572 65.342 837 2,52 737
Landsbyggð 96.528 60.483 445 2,59 399
Menntun
Grunnsk./gagnfr. eða landspróf 97.741 62.819 380 3,09 344
Sérskóla- eða stúdentspróf 101.424 62.660 521 2,55*** 458
Háskólastigspróf 102.236 66.555 358 1,95 330
Heildartekjur heimilis
0-3,4 milljónir 84.582 60.422 295 4,80 295
3,5-6,4 milljónir 102.184*** 60.256 445 2,09*** 445
6,5+ milljónir 116.431 66.209 392 1,37 392
Langvinnur sjúkdómur/kvilli
Já 115.926 66.194 666 3,07 582
Nei 83.771*** 56.515 615 1,99*** 553
Örorka (75%)
Já 123.957 70.797 54 5,98 42
Nei 99.667** 62.984 1165 2,37*** 1055
*p <0,05; **p <0,01; ***p <0,001 'Óhefðbundin heilbrigðisþjónusta er undanskilin. Hópamunur á útgjöldum var metinn með t-prófi
þegar hópar voru tveir og með F-prófi þegar hópar voru þrír eða fleiri.
hámarkskostnað og afsláttarkort. Þar að
auki endurskoða yfirvöld á ýmsum tímum
reglur um greiðsluþátttöku sjúklinga vegna
lyfseðilsskyldra lyfja, þjálfunar, tannlækninga,
sjúkraflutninga og fleiri þátta. Um áramótin 2008-
2009 urðu talsverðar hækkanir á komugjöldum
einstaklinga til sérfræðinga og vegna rannsókna
og aðgerða, auk þess sem tekið var upp nýtt 6000
króna innlagnargjald á sjúkrahús (komugjöld
á heilsugæslustöðvar og til heimilislækna á
dagvinnutíma voru þó óbreytt). Breytingarnar
voru umdeildar22- 23 og meðal fyrstu verka nýs
heilbrigðisráðherra var að afnema innlagnargjaldið
og tók ný gjaldskrá gildi strax 4. febrúar 2009.
Þetta dæmi undirstrikar að ákvarðanir stjórnvalda
um greiðsluþátttöku sjúklinga eru hápólitískar,
enda snerta þær grundvallarmarkmið um jafnan
aðgang landsmanna að heilbrigðisþjónustunni.
Færa má rök fyrir því að gjöld sjúklinga í íslenska
heilbrigðiskerfinu séu komin á varasamt stig með
hliðsjón af markmiðinu um jafnt aðgengi. Nýlegar
rannsóknir hérlendis sýna að þeir sem hafa
hærri krónutöluútgjöld vegna heilbrigðismála,
og þó einkum þeir sem hafa hærra hlutfall
heilbrigðisútgjalda af heimilistekjum, fresta frekar
en aðrir læknisþjónustu þó þeir telji sig hafa
þörf fyrir þjónustuna.13 Sérstaka athygli vekur
kostnaðarbyrði öryrkja, lágtekjufólks, fólks utan
vinnumarkaðar og ungs fólks. Með reglum
um kostnað sjúklinga vegna læknishjálpar,
tannlæknisþjónustu, lyfja og þjálfunar hefur
verið lögð sérstök áhersla á að halda í skefjum
kostnaði vegna þjónustu barna, lífeyrisþega
(aldraðra og öryrkja) og hópa langveikra. Þörf
virðist á heildstæðari tryggingaverndarstefnu.
Þartnig virðist sem tryggingavemd öryrkja sé
alls ófullnægjandi (þrátt fyrir gildandi almennar
reglur) og ástæða til að auka enn frekar vernd
þessa hóps. Þá nýtur lágtekjufólk og fólk utan
vinnumarkaðar ekki sömu tryggingaverndar og
aldraðir og öryrkjar þrátt fyrir háa kostnaðarbyrði
vegna heilbrigðisþjónustu. Sama er að segja
um ungt fólk sem náð hefur 18 ára aldri. Full
ástæða virðist til að endurskoða tryggingavemd
þessara hópa við læknis- og tannlæknisþjónustu,
þjálfun og lyfjakostnað. Jafnframt er þörf á að
leiðrétta það misræmi að tryggingavemdin fer
eftir því til hvaða starfsstéttar í sérfræðiþjónustu
sjúklingar leita. Nægir þar að nefna misræmið í
tryggingaverndinni þegar farið er til tannlæknis
eða einhvers sérfræðilæknis, eða þegar farið
er til sálfræðings eða geðlæknis. Þá er þörf
á að endurskoða misræmi í tryggingavernd
nauðsynlegra lyfseðilsskyldra lyfja, og nægir
þar að nefna misræmið milli tryggingaverndar
þeirra sem eru á hjartalyfjum og þurfa að
666 LÆKNAblaöið 2009/95