Læknablaðið - 15.10.2009, Side 29

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
skólafólks vörðu minna fé í lyf og læknisþjónustu
en önnur heimili. Heimili atvinnulausra vörðu
mun minna fé í tannlækningar og tæki og
lyfjabúðarvörur en önnur heimili. Heimili
háskólamenntaðra vörðu meira fé í tannlækningar
en önnur heimili og hátekjuheimili vörðu meira fé
í tannlækningar, lyf, tæki og lyfjabúðarvörur og
læknisþjónustu.
Tafla III sýnir heildarútgjöld vegna heilbrigðis-
mála á ársgrundvelli 2006 eftir hópum (að undan-
skilinni óhefðbundinni heilbrigðisþjónustu). Tafl-
an sýnir mest heimilisútgjöld hjá fólki á aldrinum
45-54 ára en minnst hjá elsta aldurshópnum
(65 ára eða eldri). Meðal hjúskaparstétta voru
heimilisútgjöld giftra/sambúðarfólks hæst, en
ekkjufólks lægst. Þeir sem áttu barn fimm ára eða
yngra höfðu lægri heimilisútgjöld en þeir sem
ekki áttu svo ungt bam. Eins og við var að búast
hækkuðu útgjöld vegna heilbrigðismála með
fjölgun heimilismanna. Atvinnulausir höfðu lægri
útgjöld en þeir sem ekki voru atvinnulausir. Af
einstökum tekjuhópum vörðu heimili tekjulægsta
hópsins minnstu fé, en tekjuhæsta hópsins mestu.
Þá voru heimilisútgjöld langveikra og öryrkja
umtalsvert hærri en annarra.
Þegar heilbrigðisútgjöld heimila eru athuguð
skiptir krónutalan ekki aðeins máli heldur ekki
síður kostnaðarbyrðin, það er hlutfall útgjalda
af heimilistekjum. Tafla III sýnir þetta hlutfall í
einstökum hópum. Samkvæmt töflimni vörðu
heimili kvenna meiru (2,89%) af tekjum sínum
til heilbrigðismála en heimili karla (2,21%). Þá
vekur athygli hátt hlutfall heilbrigðisútgjalda af
heimilistekjum yngsta fólksins (3,35%), og einnig
fólks á aldrinum 65 ára og eldri (2,83%). Þá báru
heimili einhleypra og fráskilinna meiri byrðar
(3,18% og 3,06%) en heimili annarra hjúskapar-
hópa. Meðalstór heimili báru minni byrðar en lítil
eða stór heimili. Heimili fólks utan vinnumarkaðar
báru meiri byrðar (4,05%) en heimili útivinnandi
fólks. Heimili námsmanna vörðu einnig meiru
af tekjum sínum til heilbrigðismála en önnur
heimili. Heimili atvinnulausra báru hærra hlutfall
heilbrigðisútgjalda (3,77%) en heimili annarra. Þá
báru heimili grunnskólamenntaðra meiri byrðar
en heimili framhalds- og háskólamenntaðra.
Þá vekja sérstaka athygli háar kostnaðarbyrðar
lágtekjufólks vegna heilbrigðisþjónustu (4,80%)
samanborið við aðra tekjuhópa (2,09% og 1,37%).
Loks sýnir tafla III að heimilisútgjöld langveikra
(3,07%) voru hærri en annarra, en þó sérstaklega
öryrkja sem vörðu 6% af heildartekjum heimilis
síns til heilbrigðismála.
Samanburður á kostnaðarbyrði einstakra hópa
(heilbrigðisútgjöldum heimilis sem hlutfalls af
heildartekjum heimilis) milli áranna 1998 og
2006 leiðir almennt í ljós svipaðan mun milli
hópa (tölur árið 1998 eru ekki sýndar í töflu).
Þó er rétt að nefna að kostnaðarbyrði yngra
fólks (18-24 ára) jókst mikið á tímabilinu, eða
úr 2,50% af heimilistekjum 1998 í 3,35% 2006.
Hins vegar lækkaði kostnaðarbyrði eldra fólks
(65 og eldri) og ekkjufólks (úr 3,14% og 4,22%
árið 1998 í 2,83% og 2,14% árið 2006). Þá höfðu
barnaforeldrar marktækt hærri kostnaðarbyrði
vegna heilbrigðismála en aðrir 1998, en munurinn
var ekki marktækur (og raunar í gagnstæða átt)
2006. Kostnaðarbyrði námsmanna hækkaði á
tímabilinu (úr 2,40% í 3,12%) og staða þeirra
reyndist marktækt lakari en annarra 2006.
Sömuleiðis hækkaði kostnaðarbyrði atvinnulausra
(úr 3,28% í 3,77%). Þá báru grunnskólamenntaðir
meiri kostnaðarbyrðar en aðrir menntunarhópar
2006 (3,09%), en 1998 var ekki marktækur munur
á kostnaðarbyrði menntunarhópanna.
Umræða
Samkvæmt rannsókninni jukust raunútgjöld
íslenskra heimila vegna heilbrigðismála um
29% á tímabilinu 1998-2006 og kostnaðarbyrði
heimilanna jókst. Stærstu útgjaldaliðir 2006 voru
lyf, tannlæknisþjónusta, tæki og lyfjabúðar-
vörur, og læknisþjónusta (í þessari röð). Athygli
vekur að hækkun raunútgjalda 1998-2006 var
minnst í tannlæknisþjónustunni (15%). Engu að
síður var hópamunur á heimilisútgjöldum 2006
mikill í tannlæknisþjónustunni, enda almenn
tryggingavernd ekki fyrir hendi þar eins og í
læknisþjónustunni.
Mest heimilisútgjöld í krónum vegna heil-
brigðismála var að finna hjá fólki á miðjum aldri
(45-54 ára), giftum/ sambúðarfólki, þeim sem ekki
höfðu ung böm á framfæri, stórum fjölskyldum,
þeim sem ekki voru atvinnulausir, fólki með
háar tekjur, langveikum og öryrkjum. Þegar litið
var til kostnaðarbyrði blasti við nokkuð önnur
mynd. Mestar byrðar báru heimili kvenna, yngra
og eldra fólks, einhleypra og fráskilinna, minni
heimili, heimili fólks utan vinnumarkaðar og
atvinnulausra, námsmanna, fólks með litla mennt-
un og lágar tekjur, og heimili langveikra og öryrkja.
Þessar niðurstöður eru hliðstæðar erlendum
niðurstöðum.18-21 Þyngstar kostnaðarbyrðar allra
hópa báru heimili lágtekjufólks (4,80%) og öryrkja
(5,98%). Samanburður á kostnaðarbyrði heimila
milli áranna 1998 og 2006 sýnir versnandi stöðu
ungs fólks, skólafólks, atvinnulausra og fólks með
minnsta menntun, en batnandi stöðu eldra fólks,
ekkjufólks og barnaforeldra.
Öðru hverju við áramót endurskoða heil-
brigðisyfirvöld reglur um komugjöld sjúklinga,
LÆKNAblaðið 2009/95 665