Læknablaðið - 15.10.2009, Blaðsíða 67

Haraldur Briem
sóttvarnalæknir
hbriem@landlaeknir.is
U M R Æ Ð U R
A N D S TÆ Ð
O G FRÉTTIR
SJÓNARMIÐ
Inflúensufaraldur
Heimsfaraldur inflúensu sem stafar af nýjum
stofni inflúensuveirunnar er hafinn á þessu ári
eftir rúmlega 40 ára hlé. Fólk hefur ekki mótefni
gegn inflúensuveirunni, ólíkt árstíðabundinni
inflúensu. Slíkur faraldur berst því greiðlega
um heiminn og er sýkingartíðnin jafnan hærri
en sést við árstíðabundna inflúensu (30-50% vs.
5%) og má því búast við fleiri veikum og fleiri
dauðsföllum þótt ekki verði hann hlutfallslega
skæðari en venjulega inflúensan.
Til eru nokkuð haldgóðar upplýsingar um
fjóra heimsfaraldra inflúensu frá árinu 1890.
Þessir faraldrar allir eiga það sammerkt að ganga
í bylgjum. Oftast ganga stærstu bylgjurnar yfir á
vetrartíma þótt fyrstu bylgjur geti komið upp á
hvaða árstíma sem er. Ef litið er aftur til ársins 1918
hófst heimsfaraldur inflúensu í Bandaríkjunum
í mars þá eins og nú. Hann barst til Evrópu og
Islands um vorið þá eins og nú og gekk hér undir
nafninu júlíinflúensan sem þótti væg pest. Um
haustið 1918 reið önnur bylgja faraldursins yfir
heiminn og var þá orðin að mannskæðri drepsótt
sem nefnd var spænska veikin. Önnur bylgjan
barst til Islands í október 1918. Þá var upphaflega
reynt að gera lítið úr veikinni enda júlíinflúensan
talin væg. Lítið var því um sóttvarnaráðstafanir á
suðvesturhorni landsins, en afleiðingarnar urðu
afdrifaríkar, einkum fyrir fólk á aldrinum 20-40
ára. Þetta var spænska veikin en henni hafa verið
gerð góð skil í Læknablaðinu á þessu ári.
Heimsfaraldursins 2009 varð fyrst vart á íslandi
í maí. Einungis fá tilfelli greindust framan af sumri
en frá því um miðjan júlí fór tilfellum fjölgandi.
Við getum því talað um júlíflensuna 2009 eins og
gert var 1918. Við getum líka sagt eins og 1918 að
júlíflensan var tiltölulega væg. Ef vísbendingar
ganga eftir er júlíinflúensan 2009 að hjaðna um
þessar mundir.
Ef að líkum lætur ríður önnur bylgja heims-
faraldursins yfir síðar í haust eða komandi vetur.
Ekkert verður fullyrt um umfang faraldursins
eða hve skæður hann verður. Reynslan bendir
þó til þess að hann verði mun umfangsmeiri en
júlíinflúensan ef ekkert er að gert. Frá Ástralíu og
Nýja-Sjálandi berast þær fréttir að þótt almennt
sé inflúensan tiltölulega væg þá er hún öðruvísi
en árstíðarbundin inflúensa að því leyti að þeir
sem veikjast mest er tiltölulega ungt fólk sem þarf
á gjörgæslumeðferð að halda. Það hefur reynst
sjúkrahúsum íþyngjandi.
Frá árinu 2005 hefur verið unnið kerfisbundið
að því að búa heilbrigðisþjónustuna og þjóðfélagið
undir heimsfaraldur inflúensu. Leitast hefur verið
við að hafa í landinu viðbúnað innan skynsamlegra
marka til að takast á við skæða farsótt. Keypt
hafa verið meðal annars inflúensulyf fyrir hluta
þjóðarinnar (35-40%) og gerður var framvirkur
samningur um kaup á inflúensubóluefni gegn
heimsfaraldri fyrir helming þjóðarinnar ef
bólusetja þarf hvern og einn í tvígang. Ætlunin er
að bjóða fólki með vissa undirliggjandi sjúkdóma
bólusetningu sem þola inflúensu illa og jafnframt
þunguðum konum, heilbrigðisstarfsmönnum
og öðrum sem mikilvægir eru fyrir öryggi
samfélagsins. Fari svo að einn skammtur af
bóluefni dugi til að öðlast vernd mun bóluefnið
sem berst væntanlega til landsins í október til
desember duga fyrir alla þegna samfélagsins.
Ef vel tekst til með að bólusetja þjóðina í tæka tíð
fyrir næstu bylgju heimsfaraldursins verðum við í
fyrsta skipti vel búin til að verjast heimsfaraldri.
Það mun skipta heilsu fólksins í landinu,
heilbrigðisþjónustuna og atvinnulífið miklu. Það
er kunnara en frá þurfi að segja að til eru þeir sem
tala gegn bólusetningum. Ýmsu er borið við. Hún
er óþörf - en hver veit? Hún er skaðleg - engar
rannsóknir benda þó til þess! Áratuga góð reynsla
er af bólusetningum gegn inflúensu.
Það er afar mikilvægt að heilbrigðisstarfsmenn
sinni bólusetningunni vel og láti bólusetja
sig. Þeir gagnast sjúklingum sínum best ef
þeir eru frískir. Minni líkur eru á að bólusettir
heilbrigðisstarfsmenn smiti skjólstæðinga sína
eða beri inflúensuna inn á heimili sín og smiti sína
nánustu.
LÆKNAblaðið 2009/95 703