Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2002, Page 67

KROPP LÆGÐ YFIR \ÆSTURHELYH
Listaverk sem teljast til afþreyingar eru semsé afar misjöíh að metnaði
en það er ekki það eina sem aðskilur þau. Þau eru líka alltaf misvel
heppnuð. Sumar afþreyingarmyndir setja markið afar lágt (oft kallaðar
unglingamyndir!) en tekst fullkomlega að ná því og eru því vel heppnað-
ar sem slíkar. Aðrar setja markið hærra en ná því ekki. Enn aðrar setja
það mjög lágt og ná því samt ekki.
Breski rithöfundurinn P.G. Wodehouse (1881-1975) var snillingur í
að skrifa ákveðna tegund afþreyingarbókmennta sem var JxS nánast jafh
einstök og Andrésblöðin; a.m.k. er erfitt að líkja bókum Wodehouse við
nokkuð annað. Wodehouse var stílsnillingur og hefur þess vegna oft
fengið að fljóta með í alfræðiritum um bókmenntir sem láta eins og t.d.
Enid Blyton og Ahstair McLean séu ekki tiL Samt var hann afþreyingar-
höfundur fyrst og ffemst, skrifaði bækur sínar afar hratt, notaði sömu
formúlumar aftur og aftur og skeytti stundum ekkert um mótsagnir og
ónák\ræmni - sem er svo sannarlega óhkt Tolkien, höfundi Hringadrótt-
inssögn, sem nú er farinn að skáka Wodehouse í vinsældum.
Þó að Wodehouse væri virðulegvn afþreyingarhöfundur og lesinn af
betri borgurum allra Vesturlanda gerði hann sér skýra grein fyrir eigin
stöðu og lýsti sjálfur muninum á list og afþreyingu þannig: „Það eru tvær
leiðir til að skrifa skáldsögur. Onnur er mín, að búa til eins konar gam-
ansöngleik án tónlistar og leiða lífið eins og það er alveg hjá sér. Hin er
að kafa djúpt ofan í lífið og skeyta ekki um afleiðingamar.“28 Þessi kaf-
aralíking er kannski ekki síðri skilgreining á mun há- og lágmenningar
en hver önnur, þó að Wodehouse sé full hógvær fyrir eigin hönd. Yita-
skuld gerir það ekki starf afþreyingarhöfundarins neitt auðvirðilegra. I
raun veitir skilgreining Wodehouse okkur svigrúm til að telja hann snill-
ing á sínu sviði, sem hann og var.
En listaverk sem hafa fyrst og fremst annað markmið en afþreyingu
(seinni flokkurinn hjá Wodehouse) em líka misjöfn að gæðum. Almennt
hugsaðar sem flokkur tíu bóka undir heirinu Rornan om ett brott (Skáldsaga um glæp).
Þær komu út á árunum 1965-1975 og urðu æ lengri og flóknari eftir því sem leið á
flokkinn auk þess sem þjóðfélagsádeilan varð æ harðari. Flestir telja þó bækumar í
miðið bestar (Brandbilen som f&rsvann 1969, Den skrattande polisen 1968). Um þessar
bækur, sjá m.a. Ejgil Soholm 1976: Roman om en forbrydelse: Sjtrœall/Wahlöo's værk og
virkelighed. Kaupmannahöfn.
28 Þessa setningu hef ég fundið í fjölmörgum yfirlitsritum og alltaf eins en hefur enn
ekld tekist að grafa upp hvar og hvenær Wodehouse sagði þessi fleygu orð. Virðist
þeim sem hafa þau eftir fyrirmunað að nefna hvert þau eru sótt.
65