Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2002, Síða 79

SKAPANDI DAUÐASTRÍÐ?
skaparins segir hann t.a.m.: „Möguleikar skáldskaparins felast í ómögu-
leika hans, þ.e.a.s. möguleikar skáldskaparins felast í ómöguleika „fagur-
fræðilegrar vitundar11.1 Þessa fullyrðingu skýrir Blanchot ekki, en hún
hefur verið túlkuð á þann veg að með „fagurffæðilegri vitund“ eigi hann
við fullkomna möguleika verksins til þess að láta merkingu sína í ljós. Þar
sem möguleikar skáldskaparins eru, að mati Bianchot, fólgnir í róttækum
ómöguleika þess að skapa fullkomið verk, er hægt að skilja hann á þann
veg að það sé ómöguleiki bókmenntanna sem viðhaldi möguleika
þeirra.18
En ef fagurfræðileg vitund er úr sögunni, hvernig getur arfur eigin-
legrar fagurffæði verið olía á eld samtímalista?
Aður en ég reyni að svara þessari spurningu, er ekki úr vegi að skoða
nánar hugmyndir Blanchots um fagurbókmenntir. I ritgerð sem heitir í
enskri þýðingu „The Original Experience“ og sem birtist fyrst á prenti
árið 1955, gagnrýnir Blanchot fagufrræðinga. Hann telur þá ekki taka
neina áhættu þegar þeir halda af stað í greiningu á list. Þeir ræða um list
og gera hana að viðfangi íhugunar og þekkingar. Fyrir fagurfræðinginn,
segir hann, er listin tiltekinn raunveruleiki og á honum byggir fagurffæð-
ingurinn hugmyndir sínar, án allrar áhættu.19 Tilgangurinn helgar þó
ekki endilega meðalið hjá Blanchot. Að baki gagnrýni hans býr ekki
löngun til að njörva listina niður við tiltekið svið og/eða sjálfgefið efni.
Oðru nær: Blanchot leggur til að listaverkið (og þar með skáldskapur) sé
skoðað með öðrum hætti. Það er vegna þess að ffá sjónarhóli verksins er
listin aldrei sjálfgefin. Það sem skiptir máli er að á 20. öld (og væntanlega
enn þann dag í dag) býr verkið ekki yfir neinni annarri trú en þeirri sem
býr í því sjálfu. Og verkið verður ekki að raunveruleika, nema í óendalegri
leit sinni að list.20
Það sem vekur athygli er að gagnrýni Blanchots á fagurfræðinga um
miðja 20. öld gæti allt eins átt við gagnrýni á nálgun menningarffæðinga
samtímans. Sé hugað að gagnrýni eiginlegrar menningarfræði á hámenn-
ingu/fagurbókmenntir, má hugsanlega greina tilfinnanlegan skort á
áhættu. Kannski er listin á tímum eiginlegra menningarfræða gerð (aft-
17 Sjá Blanchot: Faux pas, París: Editions Gallimard 1943, s. 26.
18 Hér vísa ég í túlkun Simons Critchleys á þessu atriði. Sjá bók hans Very Little... Alm-
ost Nothing, London og New York: Roudedge 1997, s. 36.
19 Blanchot: „The Original Experience“, The Space of Literature, s. 234.
20 Sama.
77