Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2002, Page 131

Á GRÆNUM GRUNDUM LÆTUR HANN MIG HVÍLAST
má næðis njóta“ er frjálsleg þýðing á hebreskunni „mej menuhot“ sem að
orðrétt þýðir „vötn hvíldar“ eða „vötn hvíldarstaðar“. Hebreska orðalag-
ið er margrætt þar sem „menuhah“ getur stundum vísað til fýrirheima
landsins og í öðrum tdlfellum til musterisins. Þetta orðalag hefur orðið
tilefni til mikilla vangavelma, en hin hefðbtmdna þýðing skilur textann
þannig að um sé að ræða kyrrlát vöm eða vöm sem gott er að njóta hvíld-
ar við. Norska kvikmyndin Söndagsengler, sem notar Sálm 23 á mjög fjöl-
breytilegan og áhrifaríkan hátt þar sem „vötn þar sem ég má næðis njóta“
eru sýnd sem hvíld eða athvarf frá lífinu þegar organistinn Tunheim (ást-
kona prestsins) sviptir sig lífi á stað sem prestsdóttirin María, aðalper-
sóna myndarinnar, hafði sérstaklega tengt við Sálm 23 „þar sem áin
rennur framhjá kirkjunni.“ Aður hafði Tunheim kennt Maríu að vamið
fæli í sér ffið og hvatt hana til að synda í ánni og eins og hún hafði sjálf
gert og að skilnaði hafði hún sagt Maríu að dauðinn væri ekki svo slæm-
ur. „Þegar maður er dáinn er maður frjáls,“ segir hún. I þessari notkun
norsku kvikmyndarinnar sjáum við þá miklu áherslu á dauðann sem
sálmurinn hefur fengið á síðari tímum þó svo að áherslan hér sé óneitan-
lega ekki sú hefðbundna.
Það er skemmst frá því að segja að innan gamlatestamentisffæðanna er
ekki til staðar nein túlkun sálmsins sem líkja megi við þessa óvenjulegu
notkun hans í norsku kvikmyndinni. \fssulega er það svo í ýmsum öðr-
um sálmum Saltarans að dauðinn er tengdur vami neðanjarðar en það er
ekld gert á jákvæðan hátt. Verið er að lýsa vistinni í dauðraríkmu sem illri
og þarlægri Guði.
Exodus-stefið
Á síðari árum hafa fræðimenn í auknum mæli tekið undir skoðun sem vel
hefur verið rökstudd um að exodus-stefið sé fýrirferðarmikið í Sálmi 23.
Áleð exodus-stefinu eða -minninu er átt við þann atburð sem 2. Móse-
bók fjallar einkum um, þ.e. ffelsun hinna hebresku þræla úr ánauðinni í
Egyptalandi undir leiðsögn og forysm Móse. Bent hefur verið á margvís-
legar hliðstæður milli sálmsins og exodus-atburðanna.
Sjá t.d. D.N. Freedman 1976. „The Twenty-third Psalm,“ íMichigaan Oriental Stu-
dies in Honor of George C. Cameron, ritstj. L.I. Orlin. Ann Arbor: Univ. Of Michigan
Press. Sbr. einnig P. Milne 1974/75. Psalm 23: Echoes of the Exodus. Studies in Re-
ligion bls. 237-247.
I29