Þjóðlíf - 01.03.1988, Blaðsíða 63

ERLENT
Þýskalandi
ÍRBNZIBE WE62URw
T. Luxrr^0,'S
caípiHEVT & ‘*ntn9r
,FRÍ' reEIHEITdcr ^‘ I
{ ^OtRSOENKENOEW
Um hundrað manns í minningargöngunni notuðu óvænt tækifærið og héldu á lofti
setningum og slagorðum úr ritum Rósu Luxemburg til styrktar mannréttindabarátt-
unni. Frelsið er alltaf frelsi þeirra sem hugsa öðruvísi.
um 90 þúsundir Austur-Þjóðverja fengið
leyfi til að yfirgefa land sitt.
Ekki er vitað með vissu hversu margir tug-
ir þúsunda umsókna um brottflutning liggja í
skúffum forráðamanna ríkisins. Væru landa-
mærin opnari og fengi fólk sjálft ráðið ferða-
lögum sínum myndi ugglaust margur snúa
aftur heim til verka sinna og þess samfélags-
lega öryggis sem sósíalisminn í Austur-
Þýskalandi hefur tvímæialaust búið þegnum
sínum. Því bætt lífsafkoma, aukin neysla og
neyslumöguleikar hafa ekki megnað að
skyggja á ljóma gullkálfsins í vestri.
Hin hliðin á vandamálinu, sú sem austur-
þýsk yfirvöld virðast eiga erfiðara með að
umgangast er gagnrýnin úr eigin röðum,
kröfur ungs fólks um raunhæft lýðræði og
persónulegt frelsi til að ráðstafa tíma sínum
og starfskröftum.
Sovéskir of frjálslyndir
Almennt var búist við því að Glasnost og
Perestroijku aðgerðir föðurlandsins í austri
hefðu áhrif á lífið í öðrum sósíalískum lönd-
um — mér er ekki kunnugt um að svo sé —
a.m.k. ekki opinberlega. Forráðamenn
þýska Alþýðulýðveldisins halda því fram,
svo fremi sem þeir taka sér þessi orð í munn,
að þeirra land þurfi ekki á slíkum tökuorðum
að halda. Aðgerða sem þessi orð standi fyrir
sé ekki þörf þar í landi. Enda virðast aðgerð-
ir Gorbatsjovs í Sovétríkjunum enn sem
komið er ekki hafa vakið áhuga til eftir-
breytni í öðrum sósíalískum ríkjum. Þar er
enn beðið átekta — mun Gorbatsjov takast
að vekja þegna sína af dásvefni afskiptaleysis
og virkja þá til raunverulegrar þátttöku í
samfélaginu eða mun baktería valdagræðg-
innar eða öllu heldur viðhalds eigin valda
fella hann og frostavetur mikill skella á.
Það er skiljanlegt að undirtátar Sovétríkj-
anna sem enn eru blóðug átök austur-þýskra
verkamanna og sovéskra dáta þann 17. júní
1953 í fersku minni, sem og innrásin í Ung-
verjaland 1956, sovésku skriðdrekarnir á
götum Prag vorið 1968 og afskipti Sovétríkj-
anna af útistöðum pólskra yfirvalda við Sol-
idarnoschreyfinguna fari sér hægt og leggi í
augnablikinu ekki ýkja mikið upp úr eigin
slagorðum eins og „Með því að læra af Sovét-
ríkjunum lærum við að sigra.“
I Austur-Þýskalandi er meira að segja svo
komið að aðalræðurnar á rithöfundaþingi
Sovétríkjanna eru nú ekki lengur prentaðar í
heilu lagi í málgagni austur-þýska kommún-
istaflokksins, þykja líklega frjálslegri og
beinskeyttari en svo að stjórnvöld treysti
þegnum sínum að fara með svo hættulegt
efni.
I kenningum sósíalismans kemur hvergi
fram að hann sé hafinn yfir gagnrýni. Gagn-
rýni er meira að segja mikilvægur þáttur sós-
íalismans samkvæmt kenningunni. Þó er það
svo að valdhafarnir í sósíalísku löndunum
virðast áskilja sér einum rétt til að ákvarða
hvað sé gagnrýnt og hvenær. Einnig eru
mörkin milli gagnrýni og rógburðar gagnvart
Barbel Bohley myndlistarmaður og liðs-
maður friðarhreyfingar hefur staðið í
ströngu.
ríkinu oft harla óljós og tilviljunarkennd og
það varðar við lög að rægja ríkið. Þar við
bætist að iðulega fyrirfinnst enginn opinber
vettvangur fyrir gagnrýni í sósíalískum lönd-
um. Auðvitað skiptist fólk á gagnrýnum
skoðunum, en ekki opinberlega.
Ekki alls fyrir löngu hélt bókmenntaráðu-
nautur kirkjunnar í Dresden fyrirlestur á
vegum evangelísku Akademíunnar hér í
Vestur-Berlín. Að fyrirlestrinum loknum
leyfðist gestum að bera fram spurningar.
Einn gesta benti á opinberan stuðning aust-
ur-þýskra rithöfunda búsettra í Vestur-
Þýskalandi við þá, sem höfðu verið fangels-
aðir 17. janúar og spurði hvort rithöfundar
fyrir austan hefðu látið eitthvað slíkt frá sér
fara. Svarið var að erfitt væri að henda reiður
á slíku því fyrir austan væri illmögulegt að
koma slíkum stuðningi á framfæri.
Kirkjan veitir skjólið
Reyndar er þetta ekki alls kostar rétt. Það
er hægt að koma slíkum hlutum á framfæri,
hálfopinberlega ef svo má að orði komast, á
kirkjulegum samkomum. Kirkjan í Austur-
Þýskalandi hefur á undanförnum vikum sýnt
og sannað að hún er kannski eina opinbera
aflið til hliðar við stjórnvöld. Þessi þróun
kirkjunnar er búin að standa lengi, á hljóð-
látan og þrautseigan hátt hefur ákveðnum
öflum innan kirkjunnar tekist að vinna henni
sess sem óháð pólitískt afl í Þýskalandi roð-
ans úr austri. An þess að spyrja um guðstrú
63