Þjóðlíf - 01.03.1988, Blaðsíða 67

ERLENT
gefið landið á fyrrgreindan máta. Slíkar sí-
endurteknar blóðtökur koma náttúrlega í
veg fyrir eðlilega þróun starfsins, stöðugt
þarf að byggja upp á ný. Enda verður að
segjast eins og er að Austur-Þjóðverjar eru
einnig gagnvart öðrum sósíalískum ríkjum,
eins og Póllandi og Tékkóslóvakíu, mjög aft-
arlega á merinni hvað varðar hinn hálfopin-
bera gagnrýna umræðuvettvang þó svo að
almennt lýðræði í þessum löndum sé ekki
síður fótum troðið en í Alþýðulýðveldinu.
Bæði í Tékkóslóvakíu og í Póllandi eru
gefin út mörg neðanjarðartímarit um marg-
víslegustu málefni, bókmenntir, heimspeki,
uppeldismál. Það er því ekki að ástæðulausu
að ríkisstjórn þýska Alþýðulýðveldisins herti
reglur um ferðalög Austur-Þjóðverja til
Tékkóslóvakíu og Ungverjalands núna ekki
alls fyrir löngu. Prag og Búdapest hafa reynst
umbótasinnum víðs vegar að griðastaður til
óopinberra funda og umræðna út fyrir landa-
mæri heimalandsins. Reglur um ferðalög til
Póllands hafa um langa hríð verið svo strang-
ar að það má heita ómögulegt að fá vega-
bréfsáritun þangað.
Ibúar þýska Alþýðulýðveldisins búa ekki
við skort þótt vöruúrval sé óneitanlega ólíkt
minna en við eigum að venjast. Austur-
Þýskaland er vaxandi iðnaðarþjóð. íbúar
landsins búa við fullkomið atvinnuörygi og
góð menntunarskilyrði, öll félagsleg þjón-
usta, læknishjálp, barnagæsla og þvíumlíkt
er í ágætu lagi þótt atvinnuleysisbætur og
félagsmálastyrkir séu náttúrlega ekki til í
þeiri mynd sem á vesturlöndum. Húsaleigu
og verði á öllum nauðsynlegum vörum og
þjónustu er haldið í lágmarki. Hvað er það
sem veldur að svo margir kjósa að yfirgefa
þetta allt saman og flytjast yfir til Vestur-
Þýskalands þar sem 10% vinnufærra manna
og kvenna eru atvinnulaus og lítið útlit fyrir
að það breytist á næstunni? Húsaleiga fer
stöðugt hækkandi og sífellt er verið að draga
úr félagslegri þjónustu. Ekki getur upp-
sprengt verð á þeim í meðallagi nauðsynlega
hlut sjónvarpi eða állt upp í árs biðtími eftir
rándýrum Trabant verið eina ástæðan.
Listamennirnir Freya Klier leikstjóri og
Stephan Krawczyk Ijóðskáld og söngvari
hafa staðið framarlega í mannréttinda-
baráttunni.
Ég held að ástæðurnar séu einkum tvær:
Annars vegar skortur á rými í samfélaginu
utan ríkisskipulagsins og hins vegar ættar-
tengslin við Vestur-Þýskaland, bæði í eigin-
legri og óeiginlegri merkingu, og návígið við
háþróað lýðræði kapítalismans í Sambands-
lýðveldinu.
í Austur-Þýskalandi er ekki til eitt einasta
óháð bókaforlag, enginn frjáls leikhópur,
varla nokkur óháður atvinnurekstur. Allir
fjölmiðlar, blöð, tímarit, útvarp og sjónvarp,
sem og leikhús, kvikmyndaframleiðsla, fé-
lagasamtök, vísindalegar stofnanir og skólar
lúta yfirstjórn og forsjá stofnana flokksins.
Þessir aðilar eru og allsráðandi hvað styrk-
dreifingu til listamanna og annarra varðar.
Sú staðreynd að það er nær ómögulegt að fá
hálfsdagsvinnu í Austur-Þýskalandi getur
reynst mörgum ótrúlega erfið þraut sem er
að byrja að fóta sig t.d. á listabrautinni og er
ekki enn, af hvaða ástæðu sem er, kominn
inn í styrktarkerfi stjórnarinnar, já eða
ferðalög milli landa, jafnt kapítalískra sem
sósíalískra sem og um yfirleitt flest allt.
Beiðnir og umsóknir um alla hluti eru ein-
kennandi fyrir daglegt líf Austur-Þjóðverja.
Og eins og fyrr hefur verið drepið á er mjög
misjafnt hvaða afgreiðslu svona beiðnir
hljóta í kerfinu. í stað „allir eru jafnir gagn-
vart lögum“ virðast stjórnvöld fremur vilja
treýsta á slagorðið „deildu og drottnaðu“.
I sambandi við ættartengslin og návígið
við systurþjóðina í vestri má benda á að bæk-
ur austur-þýskra rithöfunda sem ekki fást
gefnar út í heimalandi þeirra eru gefnar út í
Sambandslýðveldinu en ekki síður lesnar
fyrir austan. Vestur-þýsk dagblöð og tímarit
eru bannvara í Austur-Þýskalandi en allir
þegnar landsins fyrir utan íbúa Dresden og
nærsveita geta horft að vild á vestur-þýskt
sjónvarp og hlustað á útvarp. Vöruval, vöru-
gæði og ekki síst verðlag á því sem fyrir aust-
an kallast munaðarvara og síðast en ekki síst
frelsið eða réttara sagt frjálsræðið sem borg-
arar vesturlanda njóta. Auðvitað í misstór-
um skömmtum eins og gengur, en það er
fyrir hendi. Grundvallaratriði, hvunndags-
legir hlutir, sérþarfir? Sínum augum lítur
hver silfrið.
„Frelsi er ætíð frelsi þeirra sem eru á önd-
verðri skoðun“, sagði Rósa Lúxemburg.
Öndverðir viðteknum skoðunum, skoðun-
um sem styrkja stöðu þeirra sem fara með
völdin. Eiga ekki öll samfélagskerfi og
stjórnendur þeirra erfitt með að umgangast
slíkt og er ekki oftar þrautalendingin að út-
skúfa boðbera þeirra frekar en að taka þá
alvarlega og skiptast á skoðunum við þá?
Jórunn Sigurðardóttir/V-Berlín
Dæmisaga:
Berrassaður
keisari eystra
og vestra
Þann 17. janúar 1983 var Roland Jahn
dæmdur í Austur-Þýskalandi til 22ja
rnánaða fangelsisvistar. Ástæða: Hann
hjólaði í gegnum borgina Jena með fána
Solidarnosc hreyfingarinnar og merki á
hjólinu. Daginn eftir var hann látinn
laus. Nokkrum vikum síðar var þessi
sami Roland handtekinn fyrirþátttöku í
óleyfilegri friðatgöngu til að mótmæla
uppsetningu sovéskra SS 20 kjarna-
flauga í Austur-Þýskalandi. I fangelsinu
skrifaði hann undir umsókn um brott-
flutning frá lýðveldinu.
Fáeinum dögum síðar krafðist hann
að fá að draga umsókn sína til baka en
án árangurs. Hann var fluttur með valdi
í læstum lestarklefa yfir landamærin. í
grein um þessa atburði í vestur-þýska
dagblaðinu „Siiddeutsche Zeitung“ seg-
ir svo: „Roland Jahn mun hér jafnt sem
austan Elbu heyra minnihlutahópum til
(...) Það er fyrirsjáanlegt að téður Rol-
and Jahn verði einn góðan veðurdag
einhvers staðar í Sambandslýðveldinu
borinn burt af (vestur)þýskum lög-
reglumönnum þar sem hann á friðsam-
legan hátt og án ofbeldis með heima-
málað pappaspjald mótmælir við ein-
hverja herstöð." Sú varð og raunin.
í september 1983 mótmæltu vestur-
þýskir friðarsinnar uppsetningu Cruise
Missiles kjarnaflauga Bandaríkja-
manna í Vestur-Evrópu með því að setj-
ast á götuna fyrir utan herflugstöðina í
Bitburg. 155 mótmælendur voru hand-
teknir og bornir á brott, þar á meðal
Roland Jahn. Nokkrum mánuðum síð-
ar var hann dæmdur til að greiða 900
marka sekt fyrir „Áreitni á almannafæri
með því að sitja í óleyfi á akbraut.“
Keisarinn er jafnberrassaður hvort
heldur reynt er að halda því leyndu fyrir
þegnunum eða þeir láta sig það engu
skipta.
67