Þjóðlíf - 01.11.1988, Qupperneq 22

VIÐSKIPTI
Á saumastofu. Fjöldi kvenna hefur misst vinnuna á saumastofum, sem orðiö hafa
gjaldþrota eða sagt upp fólki í samdrættinum. Og fyrirsjáanlegt er að fleiri missa
vinnuna á næstunni í þessari atvinnugrein.
þá missa atvinnuna. Ég sé alls ekki fyrir mér
að það verði störf til að bjóða þeim, hvað svo
sem öll meðaltöl segja.
— Það er nú svo að jafnvel þó sprenglærðir
meðaltalsútreiknar á borð við hagfræðinga
komist að þeirri niðurstöðu að nægjanlegt
framboð á störfum sé fyrir hendi, þá virðist
þeim yfirsjást að um er að ræða fólk af holdi
og blóði, sem ekki getur gengið inn í hvað
sem er. Þessir menn komast yfirleitt að þeirri
niðurstöðu að þó svo að einhver lítill hópur
sé atvinnulaus þá komi það mörg atvinnu-
tilboð á móti að útkoman beri vott um jafn-
vægi. í reynd er þetta hinsvegar þannig að
þótt það sé verið að auglýsa eftir fram-
kvæmdastjórum eða mönnum til þess að sjá
um tölvukerfi í einhverju stórfyrirtæki, þá
breytir það litlu um atvinnumöguleika 60 ára
gamallrar saumakonu. Þetta gleymist alltof
oft að mínu mati í þessari umræðu.
Hve mikill er vinnusamdrátturinn að þínu
mati?
— Ég tel útlitið vera mjög svart um þessar
mundir. Það er ekki bara um að ræða sam-
drátt í venjulegum skilningi heldur hreinlega
spennufall í atvinnulífinu, og það hefur að
sjálfsögðu haft slæmar afleiðingar fyrir
launafólk, sérstaklega í iðnframleiðslunni og
versluninni.
— íslensk iðnfyrirtæki eiga almennt undir
högg að sækja um þessar mundir, því auk
erfiðra rekstrarskilyrða er alveg ljóst að þau
eru að tapa gríðarlegum fjármunum vegna
gjaldþrota viðskiptavina sinna. Hér er um að
ræða hundruð milljóna og sjálfsagt sér eng-
inn fyrir endann á því dæmi enn.
— Það hafa nálægt 500 manns, aðallega
konur, misst vinnu sína í fata- og vefjariðn-
aðinum frá því á síðasta ársfjórðungi ársins
1987, vegna samdráttaraðgerða eða gjald-
þrota. Og það er langt frá því að þessi þróun
sé gengin yfir. Nú þegar hafa verið boðaðar
umtalsverðar samdráttaraðgerðir sem fela í
sér atvinnumissi fjölda manns. Við höfum
einnig fundið fyrir því að það er að slakna
verulega á spennunni í öðrum greinum.
Maður fréttir t.d. að iðnfyrirtæki sem áður
fyrr áttu mjög erfitt með að halda starfsfólki,
og fá nýtt til starfa, geta núna valið úr fjölda
umsókna. Þetta bendir óneitanlega til þess
að samdrátturinn sé farinn að gera vart við
sig víðar heldur en í þessum fata- og vefjar-
iðnaði.
Hvaða afleiðingar hafa gjaldþrot ein-
stakra fyrirtækja gagnvart launþegum?
Verður starfsfólkið fyrir fjárhagstjóni?
— Við hjá Iðju höfum það fyrir reglu að
fylgjast mjög náið með öllum þeim gjaldþrot-
um sem snerta okkar félagsmenn. Um leið
og okkur berst vitneskja um að eitthvert
fyrirtæki sé komið til gjaldþrotaskipta þá lát-
um við okkar félagsmenn vita og skýrum
þeim frá réttarstöðu þeirra. í raun hefur
þessi upplýsingamiðlun okkar þrósat út í það
að við hreinlega höfum séð um þessi mál
fyrir okkar fólk því oft á tíðum getur verið
ærið torsótt að sækja rétt þess.
— Lögin um ríkisábyrgð á launum, sem
sett voru 1985, eiga að tryggja að launþegar
lendi ekki í stórkostlegum fjárhagslegum
skakkaföllum vegna gjaldþrota. Samkvæmt
lögunum ábyrgist ríkið greiðslu á vangoldn-
um launum, orlofs- og lífeyrissjóðsgreiðsl-
um, eftir ákveðnum reglum þar um. Lögin
taka einnig til ákveðinna skaðabóta sem
launþegar eiga rétt á, svo sem vegna samn-
ingsbundins uppsagnarfrests.
— Þó að lögin séu að mörgu leyti ágæt, þá
er kerfið hinsvegar nokkuð þungt í vöfum og
því hefur fólki reynst erfitt að standa á rétti
sínum. Almennt má þó segja að launþegar
séu nokkuð vel tryggðir gagnvart gjaldþrot-
um sem slíkum, — ef rétt er á spilunum
haldið, þó svo að einhver dráttur geti orðið á
greiðslunum.
— Dráttur á þessum greiðslum getur að
sjálfssögðu komið sér mjög illa fyrir fólk. Nú
hafa Lára V. Júlíusdóttir og Jón Sæmundur
Sigurjónsson lagt fram frumvarp til laga á
Alþingi um bætur úr Atvinnuleysistrygg-
ingasjóði meðan á gjaldþrotaskiptum stend-
ur. Ég tel þetta frumvarp til mikilla bóta fyrir
launafólk sem missir vinnu sína á þennann
hátt, því breytingin felur í sér að fólk fái
greiðslur miklu fyrr en ella. Hitt er annað
mál að atvinnuleysið sem nú bíður þessa
fólks getur haft ófyrirsjáanlegar afleiðingar í
för með sér, jafnvel gjaldþrot hjá einstakl-
ingum, sagði Halldór Grönvold skrifstofu-
stjóri Iðju í lok samtalsins við Þjóðlíf.
Kristján Ari
ASÍ
„Erum að skoða stöðuna“
— Við erum að hefja kortlagningu stöð-
unnar hringinn í kringum landið, sagði Ari
Skúlason hagfræðingur ASÍ, þegar Þjóðlíf
innti hann eftir viðbrögðum ASÍ við gjald-
þrotunum:
— Við erum í þann mund að byrja á því
að kortleggja þetta. Við ætlum að meta
stöðuna hringinn í kringum landið og
spyrja okkar fólk hvernig það haldi að mál-
in þróist það sem eftir er ársins og fram á
næsta ár. Gjaldþrotin að undanförnu eru
hluti af almennum samdrætti í atvinnulíf-
inu og það er fyrst og fremst þessi almenni
samdráttur sem kemur niður á launafólki.
bæði í formi atvinnuleysis og tekjumissis
vegna minni vinnu. -
Það sem við höfum auknar áhyggjur af er
hve mikill samdrátturinn verður í verslun
og þjónustu á höfuðborgarsvæðinu. Það
gæti verið að það dæmi líti verr út en menn
átta sig á. Ég hef að undanförnu heyrt
dæmi um að fyrirtæki virði ekki á sama hátt
og áður samningsbundinn uppsagnarfrest
fólks og að sumt launafólk þori ekki lengur
að standa á rétti sínum gagnvart vinnuveit-
anda af ótta við fyrirvaralausa uppsögn.
Astandið er að mínu mati mun svartara en
verið hefur, sagði Ari Skúlason hjá ASÍ að
lokum. KAA/—
22