Þjóðlíf - 01.11.1988, Qupperneq 28

VIÐSKIPTI
Iðnfyrirtœki
Vanskil 200 milljónir við iðnaðinn
y
Viðtal við Olaf
Davíðsson,
framkvœmdastjóra
Félags íslenskra
iðnrekenda.
Hafa íslensk iðnfyrirtæki orðið fyrir mikl-
um skakkaföllum vegna jaldþrota annarra
fyrirtaekja?
— Enn sem komið er hafa þessi mál ekki
verið gerð endanlega upp. Við teljum hins-
vegar að alvarleg vanskil séu komin hátt í 200
milljónir króna. í þessum efnum eru þó ekki
nálagt því öll kurl komin til grafar. Vanskilin
gætu orðið mun meiri, án þess þó að ég þori
að nefna einhverjar tölur í því sambandi.
Meginatriðið er hinsvegar það að þetta eru
mun meiri vanskil en rnenn hafa áður staðið
frammi fyrir, því fram til þessa hefur vart
verið hægt að tala um tap í þessum viðskipt-
um.
Viðtal við Guðjón
Magnússon
aðstoðarlandlœkni
—Skapist einhverskonar kreppuástand hér á
laiuli, þá er fyllsta ástæða til þess að búa
heilbrigðisstarfsfólk undir slíkt, segir Guð-
jón Magnússon aðstoðarlandlæknir í viðtali
við Þjóðlíf. Hann telur að ef komi til atvinnu-
leysis hljóti hærri atvinnuleysisbætur að
koma til.álita af heilsufarslegum ástæðum: —
Hvaða iðnfyrirtæki hafa orðið verst fyrir
barðinu á þessum vanskilum og gjaldþrot-
um?
— Það eru fyrst og fremst þau iðnfyrirtæki
sem eru að selja vörur sínar á almennum
neytendamarkaði og þá sérstaklega fyrirtæki
í matvælaiðnaðinum. Önnur iðnfyrirtæki
hafa einnig lent í erfiðleikum vegna þessa.
Telurðu að einhver iðnfyrirtæki stefni í
rekstrarstöðvun eða gjaldþrot vegna van-
efnda hjá gjaldþrota viðskiptavinum þeirra?
— Það er náttúrlega veruleg hætta á slíku,
þó svo að enn séu ekki dæmi um slíkt. Við
hjá Félagi íslenskra iðnrekenda höfum ekki
gert neina úttekt á þessari hættu innan okkar
raða, en höfum varað stjórnendur iðnfyrir-
tækja við henni og hvatt þá til að gera varúð-
arráðstafanir. Menn þurfa að vera á verði í
öllum viðskiptum sínum þessa dagana. Ég sé
hinsvegar fyrir mér miklar breytingar í við-
skiptalífi okkar á næstu árum og þá til hins
betra. Við búum víða við mikla samkeppni
og menn verða auðvitað að laga sig að henni.
Og um það er ekkert nema gott að segja.
Telurðu að efnahagsstjórnun landsins hafi
brugðist?
— Það er náttúrlega auðvelt að vera vitur
eftir á. Ef maður lítur hinsvegar yfir fram-
vinduna síðastliðin tvö ár, þá held ég að
hvorki ríkisstjórnin né aðilar vinnumarkað-
arins hafi áttað sig nægjilega vel á þeim
breytingum sem voru að gerast á síðari hluta
ársins 1986. Þá var mikill uppgangur í út-
flutningsatvinnuvegunum. Afleiðingarnar af
því komu síðan fram í mikilli þenslu á því
tímabili og á fyrri hluta ársins 1987. Eftir á að
hyggja er það greinilegt, að það hefði þurft
að grípa til miklu strangari aðhaldsaðgerða,
bæði hvað varðar opinbera búskapinn og er-
lendar lántökur. En það létu flestir blekkjast
af því að allt virtist leika í lyndi, því verðbólg-
an fór hjaðnandi og utanríkisviðskipti voru
að komast í jafnvægi. Síðan gerðist það að
þessi uppgangur hélt áfram fram eftir árinu
1987 og þá var orðið nokkuð seint að grípa
inn í málin.
Hefurðu einhverjar tölur handbærar um
hve margir hafa misst vinnuna vegna gjald-
þrota hjá iðnfyrirtækjum?
— Ég hygg að innan fata- og ullariðnaðar-
ins hafi störfum fækkað mest. Þar hafa lík-
lega um að 400 til 500 manns misst vinnuna
Heilbrigðisyfirvöld í við
Vissulega á landlæknisembættið að fylgj-
ast með mismunandi heilsufarslegum áhrif-
um efnahagslífsins á líðan fólks.
Við fylgjumst með álaginu á heilbrigðiskerf-
ið, notkun lyfja, áfengis og fíkniefna og þess
háttar í tengslum við alls konar þjóðfélags-
legar breytingar og þar á meðal í efnahags-
málunum. Þetta gerum við, hvort sem um er
að ræða hagvöxt eða samdrátt í efnahagslíf-
inu. Mikill samdráttur, eða kreppa, hefur
ekki átt sér stað í langan tíma þannig að við
höfum ekki svo mikla reynslu af því og þar af
leiðandi ekki af atvinnuleysi né öðrum fylgi-
fiskum slíks ástands.
Hver er munurinn, almennt séð, á líðan
fólks á annarsvegar uppgangstímum í efna-
hagslífinu og hinsvegar á samdráttartím-
um? —
Samdráttarárin einkennast fyrst og fremst
af auknu öryggisleysi fólks, depurð og auk-
inni notkun róandi lyfja. Fólk leitar einnig í
auknum mæli til lækna. Eitt fyrsta einkenni
þess að kreppa og samdráttur sé kominn í
efnahagslífið er aukinn þrýstingur á innlagn-
ir á spítala og aðrar stofnanir. Áhrif efna-
hagssamdráttar lenda mjög þungt á einstæð-
ingum og gamalmennum og þá verður meiri
þrýstingur frá aðstandendum að koma þeim
inn á stofnanir í ákveðið öryggi, því þar þarf
þetta fólk ekki að hafa áhyggjur af fram-
færslu sinni. —
Uppgangstímar felast hinsvegar í meiri
hraða á öllu saman. Þá koma fram annar-
skonar streitu einkenni, t.d. vinnustreita,
vöðvabólga og magasár. Almenn kaupmátt-
araukning leiðir til aukinnar áfengisneyslu
heildarinnar. Slysatíðni vex vegna hins mikla
hraða og fólk virðist taka meiri áhættu. —
Undanfarandi þensla í efnahagslífinu hef-
ur haft að hluta til óheppileg áhrif á velferð
fólks. Fólk hefur unnið of mikið og e.t.v.lagt
fullmikið á sig mikið á sig í þessu svo kallaða
„ltfsgæðakapphlaupi". Slíkt hefur mjög
óheppileg áhrif á fjölskyldulífið og bitnar lík-
lega harðast á börnunum og uppeldi þeirra.
Svokölluðum „lyklabörnum" hefur t.d.
fjölgað til muna því mikil eftirspurn eftir
vinnuafli hefur leitt til þess að báðir foreldrar
vinna meir—.
Almennt séð, þá tel ég að miklir upp-
sveiflutímar séu meiri ógnvaldur gagnvart
hjónaböndum og barnauppeldi heldur en
28