Þjóðlíf - 01.11.1988, Side 30

VIÐSKIPTI
Heildsalar
Tapið að
nálgast
milliarð
Viðtal vw Árna
Reynisson, forstjóra
Félags íslenskra
stórkaupmanna.
— Tap stórkaupmanna vegna
gjaldþrota viðskiptafyrirtækja
þeirra gæti numið
hundruðum milljóna króna að
sögn Árna Reynissonar
framkvæmdastjóra Féiags
íslenskra stórkaupmanna. í
viðtalinu gagnrýnir hann
meðal annars bankakerfið
fyrir að velta eigin
áhættuákvörðunum yfir á
heildsala, og telur slíkt bera
vott um örvæntingu:
Öll þessi g.jaldþrot, — hvað er eiginlega að
gerast?
— Það sem er að gerast er afleiðing af því
að grundvallarleikreglum í viðskiptum var
breytt fyrir örfáum árum síðan. Verðmynd-
un var gefin frjáls og vextir voru einnig að
nokkru gefnir frjálsir. Eftirleikurinn er upp-
stokkun í fyrirtækjum. í harðri samkeppni
sem þá upphefst reynir mjög á styrkleika
þeirra í öllum greinum, og munar þá mest
um eiginfjárstöðu. Pað er algengur misskiln-
ingur að lítil fyrirtæki eigi helst undir högg að
sækja, en mörg þeirra eru ágætlega stæð og
standa sig vel. Það eru fyrst og fremst þau
fyrirtæki sem skulduðu mest, sem eru nú í
hættu. Fyrirtæki sem hafa eignast sinn lager
og áhöld hafa mestu möguleikana til að lifa
þessar hræringar af. Það er aðalatriðið.
Telurðu að hér sé urn eðlilega hreinsun að
ræða?
— Eigum við ekki að segja að hér sé um að
ræða breytingar sem óhjákvæmilega fylgja í
kjölfarið þegar sjálfum grundvellinum er
breytt.
Árni Reynisson forstjóri Félags íslenksra
stórkaupmanna. Upp á síðkastið hafa til-
teknir bankar verið að senda mönnum til
baka allt að sex mánaða gamlar innist-
æðulausar ávísanir...
Hafa stórkaupmenn tapað miklum pening-
um á gjaldþrotum fyritækja að undanförnu?
— Ég hef ekki handbæra neina tölu í því
sambandi og hún verður ekki til á næstunni
því öll stóru dæmin eru í óvissu ennþá. En
málið snýst um hundruð milljóna og tölurnar
hækka með degi hverjum. Eftir því sem ég fæ
best séð er milljarðurinn kominn í sjónmál,
ef litið er til allra framleiðanda, innflytjenda
og þjónustufyrirtækja sem tapa kröfum sín-
um.
Iðnrekendur hafa haldið því frani að
gjaldþrotalögin séu það gloppótt að menn
geti haldið rekstri fyrirtækja áfram þó svo að
að allur rekstrargrundvöllur sé löngu brost-
inn. Þannig telja þeir tap kröfuhafa mun
meira en nauðsyniegt sé. Eru íslenskir stór-
kaupmenn sammála þessu?
— í þessum efnum er enginn munur á
stórkaupmönnum og iðnrekendum, vanda-
mál smásöluverslunarinnar snúa eins að báð-
um aðilum. Og það er augljóst, að menn
reyna að reka fyrirtækin allt of lengi eftir að
höfuðstóllinn er uppurinn. Erlendis er slíkt
saknæmt, því þar eru menn skyldugir, að
viðlagðri opinberri ákæru, að gefa sig upp
miklu fyrr en hér er gert. En það má gagn-
rýna fleira. Upp á síðkastið hafa tilteknir
bankar verið að senda mönnum til baka allt
að sex mánaða gamlar innistæðulausar ávís-
anir frá gjaldþrota fyrirtækjum, án þess að
hafa hirt um að tilkynna það í upphafi. Svo
virðist vera sem hér sé um að ræða nokkurs
konar yfirdráttarfyrirgreiðslu hjá bönkun-
um, sem sé áhættulán, sem veitt voru fyrir-
tækjum á sínum tíma, en þegar í óefni er
komið reyna þeir að láta heildsölustigið, það
er að segja stórkaupmenn og iðnrekendur,
bera skaðann. Þetta eru auðvitað hrein ör-
þrifaráð, en geta orðið til þess að eyðileggja
þann ágæta greiðslumiðil, sem tékkinn hefur
verið um langa hríð.
Er tap stórkaupmanna vegna gjaldþrota
smásölufyrirtækja að leiða þá sjálfa í gjald-
þrot?
— Það er of fljótt að tala um gjaldþrot
ennþá, en ef þessi skuldatöp halda áfram
geta þau orðið það þung að róttækra aðgerða
verði þörf. Það kæmi mér því ekki á óvart að
sjá fyrirtæki sameinast og annað þess háttar.
Hafa stórkaupmenn verið of bláeygðir
gagnvart viðskiptavinum sínum og veitt þeim
gjaldfrest út á andlitið eitt saman?
— Ég vil nú kannski orða það öðruvísi.
Stórkaupmenn hafa gengið með smásölu-
versluninni í gegnum þennan erfiða tíma og
reynt að birgja þá eins lengi og þeir hafa talið
sér stætt á því. Viðskiptaskuldir innheimtast
afar seint og innheimtukostnaður er því
mjög hár fyrir utan skuldatöpin. Að hluta til
hefur þetta áhrif á heildsöluálagninguna, en
að öðrum hluta þurfa fyrirtækin að bera
þennan kostnað sjálf vegna þess hve sam-
keppnin er hörð. Menn þurfa líka að hugsa
um þann markað sem þeir hafa, meðan hann
er til. Það er sem sagt ekkert einboðið, að þó
einhver hætti að geta borgað á réttum tíma,
þá eigi að loka á hann og hætta viðskiptum.
Margt er undir því komið að fyrirtæki nái að
viðhalda markaðshlutdeild sinni og helst
aukið hana.
En má búast við því að stórkaupmenn
bregðist á skipulagðan hátt við því ástandi
sem nú hefur skapast og innleiði jafnvel nýja
viðskiptahætti?
— Að vissu leyti hafa viðskiptahættirnir
þegar breyst. Menn þurfa að fara mikið var-
legar í sakirnar en hingað til og afla sér upp-
lýsinga reglulega um stöðu og þróun hjá við-
skiptamönnum. Það traust, sem menn áður
höfðu á víxlum og tékkum sem ábyggilegum
greiðslumiðlum, svo nálgaðist falskt öryggi,
hefur nú látið á sjá. Á fundum hér í félaginu
er nú mikið talað um nýja viðskiptahætti, þar
á meðal hvernig hægt er að sjá fyrir greiðslu-
þrot fyrirtækja og skerast í leikinn áður en í
óefni er komið.
Er tími gagnkvæms trausts liðin?
— Öll viðskipti byggjast á trausti og munu
gera það áfram. En nýir viðskiptahættir
krefjast aukins hraða og mikillar einföldunar
viðskipta á öllum sviðum. Ég sé því fyrir mér
að samningar milli heildsölu og smásölu
verði í framtíðinni gerðir til lengri tíma og
um meira magn. Smásöluverslunin byggi
meira á eigin fé og hreinum rekstrarlánum,
en hætti að nota heildsalann sem einhvers-
konar bankastjóra. Með þessu móti vinnst
ákaflega margt, ekki aðeins að viðskipta-
vextir falli út, heldur einnig hitt að inn-
heimtu — og áhættuþátturinn í heildsölu-
álagningunni hverfur. Einnig má nefna þann
möguleika, sem F.I.S. hefur lengi barist
fyrir, það er að fyrirtækjum verði leyft að
hagnýta sér erlendan greiðslufrest, sem sam-
svaraði eðlilegum birgðatíma í heildverslun
og smásöluverslun. Þetta yrði gífurleg búbót
til neytenda við það ástand í vaxtamálum
sem nú ríkir hérlendis sagði Árni Reynisson í
lok samtalsins við Þjóðlíf.
Kristján Ari.
30