Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2000, Blaðsíða 64

■ ÁGRIP VEGGSPJALDA / X. VÍSINDARÁÐSTEFNA LÆKNADEILDAR HÍ
Efniviður og aðferðir: Æðaflækjufrumur voru sýktar með röð af
tvöföldum veiruþynningum og ræktaðar í æti með 5% lambasermi
eða 5% kálfasermi, og vöxturinn borinn saman við sömu veiru-
þynningar í 1% lambasermi.
Niðurstöður og álvktanir: í ljós kom að bæði lambasermi og kálfa-
sermi hafði hindrandi áhrif á vöxt mæði-visnuveiru og var hindrun-
in 10-100 falt meiri í kálfasermi en lambasermi. Mæði-visnustofninn
LVl-lKSl var um það bil 100 falt næmari fyrir sermi en stofn
KV1772kv72/67. Ýmsar blendingsveirur af þessum tveimur stofn-
um voru einnig prófaðar og kom í ljós að sermisnæmið fylgdi erfða-
efnisbút sem náði yfir vif, tat og hluta af env geni. Ekki er vitað
hvaða efni þessi sermishindri er, en tilgáta okkar er sú að þetta gæti
verið náttúrulegur bindill á nemann sem veirurnar nota til þess að
komast inn í frumur, og að þeir keppi um þessa nema við veirurnar.
Munurinn á sermisnæmi veirustofnanna væri þá vegna mismunandi
sækni stofnanna í nemann.
V 20 Vaxtarhindrandi mótefnasvar í mæði-visnuveiru sýkingu
Valgerður Andrésdóttir, Robert Skraban, Guðrún Agnarsdóttir, Sigríöur
Matthíasdóttir
Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Kcldum
Netfang: valand@hi.is
Inngangur: Mæði-visnuveira helst eins og aðrar lentiveirur ævilangt
í líkamanum þrátt fyrir öflugt ónæmissvar. Bæði frumubundið og
vessabundið ónæmissvar virkjast, en deilt er um hvort vessabundna
mótefnasvarið sé virkt í skepnunni við að hefta útbreiðslu veirunn-
ar. Vaxtarhindrandi mótefni, sem eru sérhæfð fyrir stofninn sem
sýkir dýrið, myndast tveimur til sex mánuðum eftir sýkingu. Önnur
vaxtarhindrandi mótefni, sem eru breiðvirk, en venjulega ekki eins
öflug og hin fyrri, myndast 2-48 mánuðum seinna í flestum kindum.
Sama mynstur sést í HIV. Við höfum kortlagt ríkjandi vaxtarhindr-
andi væki á breytilegu svæði í hjúpprótíni veirunnar. Markmið þess-
arar rannsóknar var að komast að því hvort val væri fyrir veiru-
stofna sem væru ekki óvirkjaðir af sérvirku mótefnasvari (og
mótefnin því virk in vivo).
Efniviður og aðferðir: Sautján kindur voru sýktar með visnuveiru
K1514. Veirur voru ræktaðar úr blóði á ýmsum tímum og athugað
hvort sérhæfð mótefni gegn K1514 hindraði þær. Breytilega svæðið
sem við höfum kortlagt vaxtarhindrandi væki á, var magnað með
PCR upp úr 10 veirustofnum sem höfðu komist undan sérhæfða
mótefnasvarinu og 24 stofnum sem voru hindraðir af sérvirku
mótefnunum. PCR afurðirnar voru raðgreindar.
Niðurstöður og ályktanir: Allir veirustofnarnir sem höfðu komist
undan sérvirka mótefnasvarinu höfðu stökkbreytingar á vækis-
svæðinu, en aðeins einn af 24 stofnum sem voru hindraðir af sér-
virku mótefnunum. Allar stökkbreytingarnar nema ein voru
amínósýrubreytingar, en það bendir til þess að um val sé að ræða.
Einnig kom í ljós að allar veirurnar sem höfðu komist undan sér-
virku mótefnunum voru einangraðar úr kindum sem aðeins höfðu
sérvirk mótefni en ekki breiðvirk. Niðurstöðurnar benda til þess að
vaxtarhindrandi mótefni séu virk í kindum sem eru sýktar með
mæði-visnuveiru.
V 21 Hvernig kemst mæði-visnuveiran inn í taugakerfið?
Þórður Óskarsson, Guðrún Agnarsdóttir, Sigríður Matthíasdóttir, Valgerð-
ur Andrésdóttir
Tilraunastöö HÍ í meinafræði að Keldum
Netfang: valand@hi.is
Inngangur: Mæði-visnuveira (MVV) tilheyrir flokki lentiveira og er
því náskyld eyðniveirunni (HIV-1 og HIV-2). Veiran veldur aðal-
lega lungnabólgu, en oft veldur hún einnig heilabólgu, og var tauga-
sjúkdómur (visna) aðaleinkenni í sumum kindahjörðum, þegar
veiran gekk hér á landi á árunum 1933-1965. Sett hefur verið fram
sú tilgáta, að sumir mæði-visnuveiru stofnar séu heilasæknari en
aðrir, og hafa slíkar tilgátur einnig verið settar fram um HIV-1
stofna. Mæði-visnuveiru stofnar úr mæðilungum og visnuheilum
hafa verið rannsakaðir á Keldum, og hefur fundist endurtekin núk-
leotíðröð í stjórnröðum (LTR; long terminal repeats) sem er nauð-
synleg til þess að veiran geti vaxið í æðaflækjufrumum, liðþelsfrum-
um og fíbróblöstum. í þessari tilraun voru útbúnar veirur sem eru
með ýmsar úrfellingar úr þessari endurteknu röð til þess að athuga
hvaða basar væru nauðsynlegir fyrir vöxt í þessum frumum.
Einnig var magnað upp veiru-DNA úr formalín-fixeruðum heila-
og lungnasýnum úr kindum sem höfðu verið með visnu eða mæði
og athugað hvort þessi tvöföldun fannst í þessum sýnum.
Efniviður og aðfcrðir: Fjórar gerðir af úrfellingum, 5-20 basar, voru
gerðar með PCR aðferð í annað eintak tvöföldunar í LTR í klónuðu
veirunni KV1772kv72/67. Æðaflækjufrumur og hnattkjarna át-
frumur voru sýktar með stökkbreyttu veirunum sýni tekin daglega
til víxlritamælinga. DNA var einangrað úr vaxkubbum á hefðbund-
inn hátt og PCR afurðir raðgreindar. Tvö heilasýni (úr visnukind-
um), annað frá 1949 en hitt frá 1962, og eitt lungnasýni (úr mæði-
kind) frá 1962 voru athuguð.
Niðurstöður og ályktanir: Við fundum fimm basapara úrfellingu
sem nægir til að hindra vöxt veiranna. Átfrumur eru aðalmarkfrum-
ur mæði-visnuveira í náttúrulegri sýkingu, en veirurnar þurfa ekki
þessa tvöföldun í LTR til þess að sýkja átfrumur. I ljós kom að bæði
visnusýnin úr náttúrulegri sýkingu höfðu þessa fimm basa tvöfalda,
en ekki mæðisýnið. Þessar niðurstöður gefa vísbendingu um að
veirurnar þurfi ef til vill að vaxa í öðrum frumugerðum en átfrum-
um til þess að komast inn í heila.
V 22 Vif prótín (viral infectivity factor) er nauðsynlegt fyrir
vöxt mæði-visnuveiru
Helga Bryndís Kristbjörnsdóttir, Sigríður Matthíasdóttir, Stefán R.
Jónsson, Ólafur S. Andrésson, Valgerður Andrésdóttir
Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum
Netfang: valand@hi.is
Inngangur: Lentiveirur eru flokkur retróveira sem valda langvinn-
um sjúkdómum í spendýrum. Meðal lentiveira eru alnæmisveiran
(HIV) í mönnum og mæði-visnuveiran (MVV) í kindum. Allar
retróveirur hafa sams konar gen fyrir byggingarprótín og ensím,
það er gag, pol og env. Auk þessara gena hafa lentiveirur stjórn- og
aukagen, sem hafa áhrif á lífsferil veirunnar. Eitt þessara gena er vif
(viral infectivity factor). Prótínið sem þetta gen skráir er nauðsyn-
legt fyrir vöxt HIV-1 og SIV í flestum frumum og fyrir sýkingu in
vivo. Hlutverk Vif er óþekkt en nokkrar hugmyndir eru uppi. Talið
er að Vif verki á síðustu stigum lífsferils veiranna, það er við mynd-
un nýrra veiruagna eða knappskot þeirra úr frumum. í þessari rann-
64 Læknabladið / FYLGIRIT 40 2000/86
J