Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2000, Qupperneq 44

■ ÁGRIP ERINDA / X. VÍSINDARÁÐSTEFNA LÆKNADEILDAR HÍ
Efniviður og aðferðir: Úrtakið var 63 konur með iktsýki, sem voru
í meðferð hjá gigtarsérfræðingum Landspítalans. Konurnar svör-
uðu spurningalista, þar sem meðal annars var spurt um sjúkdóms-
lengd, reykingasögu og lyfjanotkun vegna iktsýki. Til þess að meta
alvarleika sjúkdómsins var færni kvennanna metin (HAQ) og grip-
kraftur þeirra mældur. Liðbólgur og liðeymsli voru metin og kann-
að hvort liðskekkjur eða gigtarhnútar væru til staðar. Röntgen-
myndir af höndum voru metnar samkvæmt stöðluðu kerfi.
Niðurstöður: Konur sem höfðu reykt mikið (>20 pakkaár) voru
marktækt oftar með gigtarhnúta (p=0,01), höfðu minni færni (HAQ)
(p=0,002) og minni gripkraft (p=0,01) heldur en þær sem minna
reyktu eða höfðu aldrei reykt. Einnig tengdust reykingar auknum
liðskemmdum á röntgenmynd (p=0,02). Jafnframt kom í ljós jákvæð
fylgni milli fjölda pakkaára og magns IgM og IgA gigtarmótefna.
Ályktanir: Niðurstöðurnar benda til að reykingar hafi slæm áhrif á
framvindu iktsýki. Einnig að tengsl séu milli reykinga og þeirra teg-
unda gigtarmótefna sem rannsóknir hafa sýnt að helst tengjast ikt-
sýki og alvarleika sjúkdómsins.
E 61 Mónóklónal gammópatía á Íslandi. Nýgengi, tengsl við
illkynja sjúkdóma og afdrif
Vilhelmína Haraldsdóttir , Helga M. Ögmundsdóttir2, Guömundur M.
Jóhannesson3, Guðríður Ólafsdóttir2, Kristín Bjarnadóttir3, Hrafn Tulinius2
'Landspítali Fossvogi, 2Krabbameinsfélag íslands, ’Landspítali Hringbraut
Netfang: helgam@krabb.is
Inngangur: Mónóklónal gammópatía nefnist það þegar í sermi eða
þvagi finnst mónóklónal prótín sem endurspeglar góðkynja eða ill-
kynja fjölgun mónóklónal B-eitilfrumna. Erfitt er að meta nýgengi
þessa fyrirbæris en það eykst frá innan við 1% fyrir fimmtugt í
rúmlega 3% eftir sjötugt. Nokkur munur er á nýgengi milli kyn-
þátta. Við greiningu hafa 30-40% þessara einstaklinga illkynja
sjúkdóm í blóðmyndandi vef, 10-20% hafa aðra sjúkdóma (aðra ill-
kynja sjúkdóma eða bólgusjúkdóma) en hjá 50-70% finnst enginn
sjúkdómur og er greiningin þá “monoclonal gammopathy of
undetermined significance (MGUS)”. Úr síðasttalda hópnum fá
allt að 30% illkynja sjúkdóm af B-eitilfrumuuppruna á næstu 15
árum
Efniviöur og aðferöir: í þessari rannnsókn höfum við tekið saman
upplýsingar um alla íslenska einstaklinga sem hafa greinst með
mónóklónal gammópatíu í sermi og/eða þvagi frá upphafi rafdrátt-
ar árið 1970. Pessi listi var síðan borinn saman við Krabbameins-
skrána sem hófst 1955.
Niðurstöður: Alls fundust 706 einstaklingar, 348 konur og 358 karl-
ar sem gefur nýgengið 10,5 af 100.000 fyrir karla og 8,5 af 100.000
fyrir konur. Vitað var um illkynja sjúkdóm við greiningu hjá 13%
sjúklinga, hjá 30% greindist illkynja sjúkdómur á sama ári en hjá
13% greindist illkynja sjúkdómur seinna. Illkynja sjúkdómurinn var
í blóðmyndandi vef hjá 2/3 sjúklinganna. Af 414 einstaklingum með
MGUS en engan illkynja sjúkdóm við greiningu eða á sama ári
fengu rúmlega 10% illkynja sjúkdóm af B-eitilfrumuuppruna
(mergfrumuæxli, það er myeloma multiplex, eða Waldenströms
makróglóbúlínemíu) allt að 19 árum seinna og þar af helmingur á
næstu tveimur árum. Hjá 44% einstaklinganna greindist aldrei ill-
kynja sjúkdómur. Ekki fannst marktæk aukning á MGUS meðal
ættingja sjúklinga með mergfrumæxli almennt, en í 10 fjölskyldum
fóru saman > 2 tilfelli af mergfrumuæxli og/eða MGUS.
Ályktanir: Tíðni mónóklónal gammópatíu er svipuð á íslandi og
víða annars staðar, svo og tengsl við illkynja sjúkdóma. Pótt þetta
fyrirbæri liggi ekki almennt í ættum fundust nokkrar ættir sem vert
er að athuga nánar með tilliti lil ættgengis.
E 62 Ónæmis- og faraldsfræðilegir þættir í leghálskrabba-
meini á íslandi
Evgenía K. Mikaelsdóttir 2, Kristrún Benediktsdóttir'3, Guðný S. Krist-
jánsdóttir2, Kristrún Ólafsdóttir3, Þorgerður Ámadóttir1, Karl Ólafsson5,
Helga M. Ögmundsdóttir'-2, Þórunn Rafnar26
'Læknadeild HÍ, 'Krabbameinsfélag fslands, 'Rannsóknastofa Háskólans í meina-
fræði, 4rannsóknastofa í veirufræði og skvennadeild Landspitala Hringbraut,
‘Urður, Verðandi, Skuld ehf.
Netfang: thorunnr@uvs.is
Inngangur: Síðustu áratugi hafa orðið miklar breytingar á þeim
þáttum sern hafa áhrif á leghálskrabbameinstíðni og ber þar hæst
skipulega leit að leghálskrabbameini. Á hinn bóginn tengist leg-
hálskrabbamein nær alltaf sýkingu með krabbameinsvaldandi und-
irflokki human papillomaveiru (HPV) og er líklegt að breytt við-
horf í kynferðismálum hafi aukið tíðni HPV sýkinga og haft áhrif á
innbyrðis dreifingu undirflokka HPV. Markmið rannsóknarinnar er
tvíþætt, annars vegar að kanna dreifingu HPV undirflokka í leg-
hálskrabbameini á íslandi fyrr og nú og hins vegar að kanna ónæm-
isfræðilegar breytur sem tengjast beint samskiptum eitilfrumna við
veirusýktar frumur.
Efniviður og aðferðir: Sýni úr öllum leghálskrabbameinum sem
greind voru árin 1958-1960 (47 einstaklingar) og 1995-1996 (30 ein-
staklingar) voru skoðuð með tilltiti til tjáningar á Fas, FasL, p53 og
B-míkróglóbúlín. DNA var einangrað úr sýnunum og HPV undir-
flokkar greindir með PCR og raðgreiningu.
Niðurstöður: HPV16 fannst í 55% sýna frá eldra tímabilinu en 65%
sýna frá því síðara, HPV greiningu lýkur á næstu vikum. Einungis
eitt kirtilfrumukrabbamein fannst á fyrra tímabilinu (2%) en 10
kirtilfrumu- eða kirtilþekjukrabbamein greindust á síðara tímabil-
inu (33%). Fas viðtakinn er tjáður í eðlilegri leghálsþekju en í mun
minna mæli í illkynja vef. FasL, sem er ekki tjáður í eðlilegri legháls-
þekju, er tjáður í meirihluta krabbameina. p53 svar er mjög mis-
munandi sem og tjáning á B- míkróglóbúlín.
Ályktanir: Tíðni kirtilfrumu- og kirtilþekjukrabbameina er hlut-
fallslega mun hærri nú en áður. Hægt er að greina HPV í gömlum
sýnum og munu þær upplýsingar veita áhugaverðar vísbendingar
um faraldsfræði HPV hér á landi. Breytingar á tjáningu Fas og FasL
í leghálskrabbameini gæti, ásamt tapi á vefjaflokkasameindum, átt
þátt í því að verja það fyrir ónæmiskerfinu.
E 63 P53 stökkbreytingar og p53 prótíntjáning í sjúkri og eðli-
legri munnslímhúð
Helga M. Ögmundsdóttir , Hólmfríður Hilmarsdóttir', Álfheiður Ást-
valdsdóttir2, Jóhann Heiðar Jóhannsson3, Peter Holbrook2
'Rannsóknastofa í sameinda og frumulíffræði Krabbameinsfélagi íslands, 'tann-
læknadeild HÍ, ’Rannsóknastofa Háskólans í meinafræði
Netfang: hclgam@krabb.is
Inngangur: Ýmsir sjúkdómar í munnslímhúð þar á meðal flögu-
þekjuþykknun (hyperkeratosis) og húðsjúkdómurinn lichen planus
(flatskæningur) hafa verið taldir hugsanlegir undanfarar illkynja
æxlisvaxtar. Stökkbreytingar í æxlisbæligeninu p53 eru algengustu
genabreytingar í illkynja æxlum. Prótínafurð stökkbreytts p53 end-
ist lengur í frumunni en eðlilegt p53 prótín og því hefur sterk
44 Læknablaðid / FYLGIRIT 40 2 0 00/86