Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2000, Blaðsíða 58

I ÁGRIP VEGGSPJALDA / X. VÍSINDARÁÐSTEFNA LÆKNADEILDAR HÍ
ÁGRIP VEGGSPJALDA
V 01 Aspergillus sýkingar á íslandi á árunum 1984-1999
Fjalar Elvarsson1, Jónas Hallgrímsson2, Sigrún Reykdal2, Anna Þórisdóttir3,
Ingibjörg Hilmarsdóttir
'Læknadeild HÍ, 'rannsóknastofur í vefjameinafræði, blóðmeinafræði og sýkla-
fræði, Landspítala Hringbraut, ’smitsjúkdómadeild Landspítala Fossvogi
Netfang: ingibjh@rsp.is
Tilgangur: Myglusveppir af ættvíslinni Aspergillus valda lífshættu-
legum sýkingum í ónæmisbældum sjúklingum; vægari, staðbundnar
sýkingar sjást í heilbrigðum einstaklingum. Markmið rannsóknar-
innar var að kanna nýgengi og aðra faraldsfræðilega þætti sýking-
anna hér á landi.
Efniviður og aðferðir: Gerð var afturskyggn rannsókn á nýgengi, á-
hættuþáttum, meðferð og útkomu sýkinga af völdum Aspergillus
sveppa. Leitað var að sjúkratilfellum í gögnum sýklafræðideildar
Landspítalans og Rannsóknastofu Háskólans í meinafræði frá ár-
unum 1984-1999. Sjúkraskýrslur sjúklinga sem greindust með
aspergillus í ræktun eða þráðsveppi í vefjarannsókn voru rannsak-
aðar og tilfelli metin með tilliti til sýkingar.
Niðurstöður: Úrtakið taldi 114 sjúkratilfelli og reyndist unnt að
meta 107 þeirra. Aspergillus ræktaðist úr 172 sýnum frá 93 sjúkling-
um og vefjarannsókn greindi þráðsveppi í 34 sýnum (þar af 18 úr
krufningu) frá 19 sjúklingum. Tuttugu og einn sjúklingur (19,6%)
hafði sannaða sýkingu, sex (5,6%) líklega og fjórir (3,7%) mögu-
lega. í þremur tilfellum (2,8%) voru jákvæðar ræktanir metnar sem
sýklun og hjá 73 sjúklingum (68,2) sem mengun. Af 27 sönnuðum
og líklegum sýkingum voru 14 djúpar, ífarandi sýkingar hjá sjúk-
lingum með krabbamein eða langvinna lungnasjúkdóma. Tólf
þeirra létust með eða vegna sýkingarinnar; sex höfðu fengið með-
ferð. Aðrar sýkingarmyndir voru aspergilloma og lungnakýli hjá
fimm sjúklingum, húðsýking hjá einum og skútabólgur hjá sjö.
Lokaorð: Allar algengustu sjúkdómsmyndir Aspergillus sýkingar
komu fram í rannsókninni. Dánartíðni var há hjá sjúklingum með
djúpar, ífarandi sýkingar (86%), og eru ástæður þessa meðal annars
vandasöm greining og lélegur árangur meðferðar hjá ónæmisbæld-
um sjúklingum. Nýgengi virðist lægra hér en víða annars staðar, og
væri æskilegt að kanna það nánar með framskyggnum hætti.
V 02 Trichobilharzia blóðögður í álftum Cygnus cygnus á ís-
landi
Karl Skírnisson Llbuse Kolarova2
‘Tllraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum, 2smitsjúkdómadeild Charles Háskóla-
sjúkrahússins í Prag, Tékklandi
Netfang: karlsk@hi.is
Inngangur: Haustið 1997 tókst að uppjýsa að kláðabólur á fótum
barna sem höfðu verið að vaða í vaðtjörn Fjölskyldugarðsins í
Laugardal voru af völdum sundlirfa blóðagða af ættkvíslinni
Trichobilharzia sem lifðu í tjörninni. Sundlirfurnar komu úr vatna-
bobbum Lymnaea peregra en í þeim fjölga lirfurnar sér kynlaust.
Reyndist hér á ferðinni áður óþekkt tegund og var henni lýst (L.
Kolarova, K. Skirnisson. J Helminthology 1999; 73:215-20). Ekki er
þekkt hvaða fugl hýsir fullorðinsstig lirfunnar en sennilegast er að
um sé að ræða einhvern vatnafugi. Markmið þessarar samantektar
er að kynna nýlegan fund blóðagða í álftum á íslandi.
Efniviður og aðferðir: Fimm álftir, sem voru frystar eftir að hafa
fundist dauðar á árunum 1996 og 1997, voru krufnar árið 1998 til að
freista þess að upplýsa dánarorsök. Meltingarvegur fuglanna var
rannsakaður með tilliti til sníkjudýra.
Niðurstöður: Nokkrar tegundir agða, bandorma og þráðorma fund-
ust í meltingarvegi fuglanna. Auk þess fundust blóðögður í bláæð-
um sem liggja frá aftasta hluta meltingarvegar í tveimur fuglanna
(40%). Rannsókn leiddi í ljós að þær voru með tvær mismunandi
tegundir blóðagða af ættkvíslinni Trichobilharzia. Unnið er að nán-
ari tegundagreiningu. Rannsókn á vefjasneiðum staðfesti bæði karl-
og kvenögður í bláæðum álftanna. Mikið sást af eggjum í þarmatot-
um og þarmavegg og var hýsilviðbrögðum lýst.
Ályktanir: Hugsanlega er önnur hvor þessara blóðagða sú hin sama
og lýst var nýlega á lirfustigi í vaðtjörn Fjölskyldugarðsins í Reykja-
vík. Fyrirhugað er að kanna með sameindafræðilegum aðferðum
hvort svo geti verið.
V 03 Rannsókn á einkennalausum kindum f riðuhjörð með
samanburði á arfgerðum príongensins og niðurstöðum þriggja
mismunandi greiningaraðferða riðu
Stefanía Þorgeirsdóttir, Sigurður Sigurðarson, Guðmundur Georgsson,
Ástríður Pálsdóttir
Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum
Netfang: stef@hi.is
Inngangur: Mismikið næmi kinda fyrir riðusmiti hefur verið rakið
til þriggja breytilegra amínósýra í príonprótíni (PrP) þeirra (númer
136,154 og 171). Umbreylt, smitandi form þessa prótíns (PrPSc) er
talið vera orsök príonsjúkdóma, en auk riðu í sauðfé má nefna
kúariðu og Creutzfeldt-Jakob sjúkdóm í mönnum. Arfgerðagrein-
ing príongensins í íslensku sauðfé hefur sýnt að VRQ arfgerðin
(valín í seti 136) er tengd auknu næmi fyrir riðusmiti, en arfgerðin
AHQ (histidín í seti 154) virðist bera í sér lága áhættu á riðusmiti.
Þessar upplýsingar má nota við kynbætur lil útrýmingar á riðu, sem
er enn landlæg í nokkrum landshlutum. í þessari rannsókn var at-
hugað hvort fé með lágt riðunæmi gæti hugsanlega verið einkenna-
laus smitberi með því að skoða samhengið milli sýndar smásærra
einkenna riðu, svo sem myndun safabóla og uppsöfnunar PrPSc í
heila, og mismunandi PrP arfgerða.
Efniviður og aðfcrðir: Heilasýni úr heilli riðuhjörð (n=65) voru
skoðuð með þremur mismunandi greiningaraðferðum riðu, vefja-
meinafræði, ónæmislitun og Western-blottun fyrir PrPSc. Auk þess
voru PrP arfgerðir greindar með skerðibútameltu, bræðslugeli og
DNA raðgreiningu.
Niðurstööur: Fimm kindur greindust með klínísk einkenni riðu, en
fjórar þeirra báru áhættuarfgerðina VRQ. Af þeim sem ekki höfðu
nein ytri einkenni, var 21 sem sýndi væg einkenni vefjaskemmda
sem gætu bent til byrjunarstigs riðusjúkdómsins. Af þeim sem
greindust jákvæðar fyrir PrPSc, voru allar nema ein arfhreinar eða
arfblendnar hvað varðar VRQ.
Álykfanir: Athyglisvert er að engin af þeim kindum sem greindust
jákvæðar fyrir PrPSc, báru arfgerðina AHQ, sem er talin valda lágu
næmi fyrir riðusmiti. Þessar niðurstöður benda þvi til að íslenskt fé
með AHQ arfgerðina sé ekki einkennalaus smitberi riðu.
V 04 Um mannaóværu á íslandi að fornu og nýju
Karl Skirnisson
Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum
Netfang: karlsk@hi.is
58 Læknablaðið / FYLGIRIT 40 2000/86