Læknablaðið : fylgirit - 01.12.2002, Side 58

■ ÁGRIP VEGGSPJALDA / XI. VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
skýribreytnanna aldurs, kyns, búsetu, menntunar, tíma frá síðustu
tannlæknisheimsókn og tíðni tannlæknisheimsókna.
Alyktanir: Niðurstöður benda til að tannheilsa aldraðra íslendinga
fari ört batnandi.
V 12 Erfðastuðull íslenskra barna við foreldra sína
greindur á vangaformi af hliðarröntgenmyndum
Bergliml Jóliannsdóttir1, Freyr ÞórarinssonZ, Arni Þórðarson1, Þórður Eydal
Magnússon1
•Tannlæknadeild HÍ, ■' íslcnsk erfðagreining
bj@centrum.is
Inngangur: Vöxtur og þroski andlits-, höfuð-, kjálka-, og tannboga-
forms er flókið fyrirbæri sem bæði umhverfis- og erfðaþættir hafa
áhrif á. Kannanir á arfgengi eða fylgni, á bitskekkjum, biteinkenn-
um, vanga- og andlitsformi hafa verið gerðar í hópi systkina og hafa
tvíburarannsóknir verið þar fremstar í flokki. Fáar rannsóknir hafa
aftur á móti verið gerðar á fylgni fyrrgreindra þátta milli foreldra og
barna. Tilgangur rannsóknarinnar var að finna erfðastuðul (/;-) sex
og 16 ára íslenskra barna við foreldra sína greindan á vangaformi
með mælingum á hliðarröntgenmyndum.
Efniviður og aðferðir: Hliðarröntgenmyndir af höfði voru teknar
af 363 íslenskum sex ára börnum. Tíu árum síðar komu 182 barn-
anna aftur í myndatöku, þá 16 ára. Sams konar röntgenmyndir voru
teknar af foreldrum þessara barna. Gögn voru til af 324 foreldrum
til að bera saman við börnin við sex ára aldur. Til samanburðar við
börnin 16 ára gömul voru notaðar röntgenmyndir af 173 foreldrum
þeirra. Á hverri röntgenmynd voru 22 mælipunktar staðsettir með
hjálp rafræns hnitaborðs og 33 einkennisbreytur reiknaðar út frá
þeim. Erfðastuðull (h2) drengja og stúlkna við sex og 16 ára aldur
var reiknaður við mæður annars vegar og feður hins vegar.
Niðurstöður og ályktanir: í flestum tilvikum jókst erfðastuðullinn
frá sex til 16 ára aldri. Erfðastuðull stúlkna við foreldra var hærri og
náði oftar marktæki en hjá drengjum. Drengir höfðu greinilega
hærri erfðastuðul við mæður sínar en feður. Erfðastuðull stúlkna
var svipaður við báða foreldra en þó náðu fleiri breytur meira
marktæki (P <0,001) í hópi sex og 16 ára stúlkna við feður sína. Pær
breytur sem höfðu hæstan erfðastuðul voru: framstæði neðri kjálka
(s-n-pg); anterior og posterior andlitshæð; lengd neðri kjálka (ar-
pgn); og form og lengd kúpubotns (n-s-are, s-n, s-ba og n-ba).
V 13 Byrjandi tannskemmdir metnar af röntgenmyndum
í tveimur rannsóknum á íslenskum unglingum,
1985 og 1996
Álflieiftur Áslvaldsdótlir. Inga B. Árnadóttir, W. Peter Holbrook
Tannlæknadeild HÍ
alfast@mi.is
Inngangur: Tannskemmdatíðni hjá íslenskum unglingum hefur
lækkað síðustu tvo áratugi. Markmið þessarar rannsóknar var að
nota gögn úr tveimur rannsóknum, sem gerðar voru á Islandi með
10 ára millibili, til að bera saman tíðni byrjandi tannskemmda á
grannflötum tanna.
Efniviöur og aðferöir: Sami aðili safnaði gögnurn í báðum rann-
sóknunum. Gögnin samanstóðu af bitröntgenmyndum sem teknar
voru af 16 ára íslenskum unglingum (n=144). Greiningaraðferðir
rannsakandans voru staðlaðar í upphafí. Allar myndimar voru skoð-
aðar á ljósaborði með stækkara til að greina byrjandi tannskemmd-
ir á grannflötum. Skemmdirnar voru flokkaðar í fjóra flokka. Pró-
sentuhlutfall einstaklinga án tannskemmda var borið saman milli
rannsókna, sem og meðalfjöldi byrjandi tannskemmda (flokkar 1
og 2) hjá þeim einstaklingum sem greindust með tannskemmdir.
Prósentuhlutfall einstaklinga með byrjandi tannskemmdir á ákveðn-
um flötum var einnig skoðað.
Niðurstöður: Niðurstöðurnar sýndu að einungis 9,1% voru án
tannskemmda árið 1985 en það hlutfall var komið upp í 23,8% árið
1996 (P<0,02). Hjá einstaklingum með tannskemmdir virtist
ástandið hins vegar ekki mikið hafa breyst. Meðalfjöldi byrjandi
skemmda var 3,9 árið 1985 en 4,1 árið 1996 (n.s.). Þegar við skoðuð-
um hvaða fletir skemmdust helst fannst ekkert ákveðið munstur.
Tilhneiging var til að jaxlar væru frekar með byrjandi skemmdir í
rannsókninni frá 1996, en forjaxlar í rannsókninni 1985 (n.s.). Þetta
má mögulega skýra með fleiri fyllingum í rannsókninni frá 1985.
Einungis 7,0% flata voru fyllt í seinni rannsókninni en hins vegar
18,2% flata í þeirri fyrri.
Ályktanir: Þrátt fyrir almennt bælta tannheilsu hjá þessum aldurs-
hópi virðist enn vera hópur einstaklinga sem er mjög útsettur fyrir
tannskemmdum.
Framhald rannsóknarinnar er að skoða vöxt og vaxtarhraða
þessara skemmda.
V 14 Huglæg myndgæði og greiningarhæfni fimm mismun-
andi stafrænna orthopan röntgentækja
Ingibjörg S. Benecliklsdóttir' 2, A. WenzeP, H. HintzeZ, J.K. Petersen3
•Tannlæknadeild HÍ, 2röntgendeild og 3munn- og kjálkaskurðlæknadeild Tann-
læknaskólans í Árósum
ingaben@torg.is
Tilgangur: Tilgangur þessarar rannsóknar var að meta huglæg mynd-
gæði (subjective image quality) fimm mismunandi stafrænna ortho-
pan röntgentækja og bera greiningarhæfni þeirra saman við hefð-
bundar filmur.
Efniviður og aðferðir: Alls voru 497 myndir metnar. Þær komu frá
þremur PSP kerfum: það er DenOptix frá Gendex, Mílanó 118
myndir; DigiDent DIT, Nesher, Israel, 114 myndir og Digora frá
Soredex, Helsinki, 86 myndir og tveimur CCD kerfum það er Plan-
meca from Planmeca Group, Helsinki, 75 myndir og Sirona Ortho-
phos DS Ceph from Sirona, Bensheim, Þýskalandi 104 myndir.
Fjórir rannsakendur, einn almennur tannlæknir, einn munn- og
kjálkaskurðlæknir og tveir sérfræðingar í tann- og munnhols-
röntgenfræði, skoðuðu myndirnar hver fyrir sig með tilliti til mynd-
gæða en almennur tannlæknir og munn- og kjálkaskurðlæknir
greindu enn fremur ákveðin atriði sem viðkomu endajöxlum í neðri
góm bæði með stafrænu röntgenmyndunum og hefðbundum mynd-
um. Þeirra niðurstöður voru síðan bornar saman við raunverulega
útkomu, það er að segja það sem munn- og kjálkaskurðlæknarnir
fundu þegar endajaxlarnir voru fjarlægðir.
Niðurstöður: í fyrri hluta rannsóknarinnar gáfu allir rannsakendur
tveimur kerfum (DenOptix og DigiDent) mun lakari einkunn fyrir
myndgæði en hinum þremur kerfunum og var það marktækur mun-
ur (P<0,005) í síðari hluta rannsóknarinnar reyndist enginn kerfis-
bundinn marktækur munur vera á milli greiningarhæfni einstakra
stafrænna kerfa og samsvarandi hefðbundinna mynda.
58 LÆKNABLAÐIÐ / FYLGIRIT 47 2002/88