Tímarit Máls og menningar - 01.12.1940, Síða 12

194
TÍMAIUT MÁLS OG MENNINGAR
PÓLITÍSKAR ÁHYGGJUR. Engir skyldu ætla, að hin-
ir pólitísku foringjar þjóðar vorrar og andlegir leiðtogar
lifðu í einskærum fögnuði. Það er erfitt að stjórna heilu
landi, þó að ekki sé það fjölbyggðara. Það er gott að
eiga auðmjúka starfsmenn í liverju horni, menn, sem hlýða,
menn, sem skrifa, tala og breyta eins og stjórnandinn
vill. En sá ijóður fylgir þeim, að þeir geta alltaf gert axar-
skaft. Það er aldrei hægt að láta þá eftirlitslausa. Reyndar er
hægt að semja þeim reglur til að fara eftir. Það hafa stjórnar-
völdin í liendi sér. Þau hafa alltaf örugg ráð yfir þingmönn-
unum, sem samþykkja lögin. Og auk þess getur stjórnin alltaf
gefið út bráðabirgðalög. Tökum t. d. Ríkisútvarpið, það hefur
sín föstu lög, sem þingið hefur sett því. Þingið hefur líka valið
mennina til að vaka yfir lögum þess. Og það hefur valið þá
eftir hinum gullvægustu reglum. Það liefur valið þá eftir lögmáli
hlýðninnar, undirgefninnar og takmarkaðrar þekkingar. Samt
getur allt lent i hættu, ef stjórnarvöldin hafa ekki vakandi auga
og eyra. Hlutleysislögin voru ágæt. Þau voru vandlega hugsuð
á sinni tíð. Það þurfti aðeins dálitla hæfileika til að beita þeim.
Það mátti nota þau til að útiloka ýmis óþægileg efni. Það kom
samt fljótt i ljós, að þau höfðu sína galla. Það var erfitt að
útiloka með þeim allt, sem þurfti að útiloka. Væri birt tilkynn-
ing frá þessum flokknum, eins og sjálfsagt var og nauðsynlegt,
var erfitt að neita tilkynningu frá öðrum flokki, Sem illt var
að láta menn vita um. Það var t. d. óþægilegt, þegar Æskulýðs-
fylkingin vanlielgaði Þingvöll með þvi að halda þar hátíð, að
láta tilkynningar uip hana heyrast i sjálfu Rikisútvarpinu.. Há-
tiðahöldin sjálf voru forsmán. Þarna voru íslenzkir æskumenn,
sem ekki áttu að vera til. Það var forsmán að láta nokkuð ber-
ast um hátíðahöld þeirra til þjóðarinnar. Og þegar svona kem-
ur fyrir, er það hart, að jafnvel sjálfur forsætisráðherrann skuli
þurfa að grípa fram i. Svona hlutir kosta beintinis að gefa út
nýjar reglur. Héðan í frá skyldu allar tilkynningar vera undir
ströngu eftirliti. T. d. má aldrei segja: Fjölmennið á fundinn!
Það er áróður. Það er brot á lilutleysi. En jafnvel þótt settar
séu nýjar reglur, geta þær lika verið gloppóttar. Það dugar ekki
ráðherranum að vera andvaralaus. Það getur alltaf leynzt smuga,
t. d. gegnum auglýsingar. Það er alls ekki vist, að það sé ein-
hlítt að hafa jafnvel eins lilýðið hjú og Jón Eyþórsson. Það
sást t. d. hér á dögunum. Það voru tekin upp í auglýsingu um-
mæli úr ritdómi um bók eftir Elinborgu Lárusdóttur. Þetta var
að visu gott og blessað, því að Elinborg er skáld, sem rikið
hefur velþóknuu á. Hún segir aldrei neitt, sem þjóðinni væri