Tímarit Máls og menningar - 01.12.1940, Page 65

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
247
framt er í henni allri léttur leikur gamansemi og skops, þegar
hinn alvarlegasti ásetningur snýst upp i taumlausa eftirlátssemi
við freistingarnar. Og sums staðar bregður Þórbergur sér yfir
í hvassar ádeilur og napurt, særandi háð. Sjálfslýsing Þórbergs,
eins og hún birtist hér og í Islenzkum aðli, er einstök. Menn
kynnast persónu hans frá öllurn hliðum. Aðrar persónur í bók-
inni eru miklu takmarkaðri, þeim er lýst meira utan frá, fram-
komu þeirra, hátterni og tali. Þórhergur er of mikill einstak-
lingur, of hugfanginn af sjálfum sér, til þess að geta lifað með
þeim i aðdáun eða saniúð, gleymt sjálfum sér og lifað lífi
þeirra. Þó tekst honum það stundum vel, eins og í kaflanum
um Eirik á Brúnum.
Auk frásagnarlistarinnar er stílsnilldin og málfegurðin aðdá-
unarverð i bókum Þórbergs. Þar geta flestir höfundar gengið
1 skóla til hans. Hið innra hugmyndaflug lyftir stílnum. Hefur
stíll Þórbergs aldrei verið jafn hófsamur, einfaldur og listrænn
eins og í Ofvitanum. Það þarf s'nilld til að þræða jafn hár-
nákvæmt vegi hins einfalda, án þess að verða banal, eins og
gert er í kaflanum Þegar ég gekk i stúku. Málvöndunin, þó að
reyndar sé nokkur dirfska i notkun útlendra orða, er lærdóms-
rik fyrir unga höfunda. Þeir þyrftu að lesa betur bækur Þór-
bergs' og venja sig af hinum hroðvirknislegu vinnubrögðum, sem
eiga sér stað hjá mörgum þeirra. Þeir þyrftu að læra af Þór-
bergi að velja orðin, sem við eiga, segja hugsanir sínar jafn
einfalt, hreint og skýrt.
Það er aðeins komið út fyrra bindið af Ofvitanum, og þessu
ævisöguverki Þórbergs er ekki lokið með honum. Það er aðeins
unglingsárunum, sem lýst er í þeim tveim bókum, sem komnar
eru, en hvert hindi flytur lesendunum dýpri skilning á allri sam-
tíð höfundarins. Nú, þegar hugsun og þroski eru fordæmd og
útskúfuð, en heimska og fáfræði gerð að lífshugsjón þjóðarinn-
ar, er það dýrmæt gjöf að fá svona verk i hendur, þar sem
vizka, þekking og persónulegur þroski eru enn talin eftirsókn-
arverðust allra hluta. Iíristinn E. Andrésson.
Guðmundur Daníelsson: Á bökkum Bolafljóts, I og II.
Útgef. Þorsteinn M. Jónsson. Akureyri 1940.
Þetta mun vera fjórða skáldsagan, sem kemur út eftir þennan
höfund. Næstsíðust var „Gegnum lystigarðinn“, og held ég, að
hún hafi tvímælalaust mátt teljast bezt. Sögur lians hafa yfir-
leitt fengið góða dóma, en í þeim dómum hefur þó gætt all-
mikillar aðfinnslu um, hve höf. stælti stil Halldórs Laxness. Ég