Tímarit Máls og menningar - 01.05.1947, Side 71

LÝÐRÆÐI
61
Stjórnarfarið í hinum endurleystu löndum Austur-Evrópu er að
vísu enn á skeiði hraðra og gjörtækra brevtinga, en samt er þegar
augljóst, að þar er fram komið lýðræði sérstakrar tegundar, fremra
og fullkomnara en borgaralýðræðið, þó að vissulega sé þar ekki
neitt sósíalískt lýðræði á ferðinni, enn sem komið er. Hér er að
ræða urn nýtt stig lýðræðisþróunarinnar, sem nefna mætti með
sanni nokkurs konar millistig borgaralegs og sósíalísks lýðræðis, og
í þeirri staðreynd fyrst og fremst er fólgið þjóðfélagssögulegt gildi
binna nýju lýðræðisríkja í Austur-Evrópu.
Niðurlagsorð
Þjóðfélaginu mætti líkja við atvinnufyrirtæki, — stórkostlegt
hlutafélag, þar sem allir þegnarnir eru hluthafar, að vísu misjafn-
lega mikils megandi eftir upphæð hlutabréfa sinna.
Enginn mundi draga í efa, að á miklu velti um það, hvernig til
tekst um stjórn og allan rekstur þessa mikla fyrirtækis. Þetta má
meira að segja með fullum sanni kalla mikilsverðast þeirra mál-
efna, sem mannkyn þessarar jarðar hefur til úrlausnar.
Tökum til dæniis venjulegt atvinnufyrirtæki, segjum útgerðar-
hlutafélag. Fyrirtækinu hefur farnazt misjafnlega löngum, stjórn
þess hefur verið ábótavant og reksturinn í ólestri um margt, svo að
fæstum hluthafanna hefur vegnað vel, nema þeim sem stærsta áttu
hlutina.
Nú gerist það, að hópur félagsmanna kemur fram með ákveðnar
tillögur til úrbóta reistar á vísindalegri rannsókn orsakanna að því,
sem miður hefur farið. Þessir menn, sem gagnteknir eru af umbóta-
vilja og áhuga á velfarnaði félagsheildarinnar, benda á það og sýna
fram á, að skipulags- og rekstrarhættir félagsins séu úreltir og orðn-
ir að fjötrum á allri þróun starfseminnar. Þeir leggja fram tillögur
um nýtt rekstrarfyrirkomulag, sem er samkvæmara kröfum tímans
en hið gamla, og leiða skýr og augljós rök að því, að með hinu nýja
fyrirkomulagi mundi allur hagur félagsins blómgast, svo að slíks
væru ekki dæmi áður.
Gæti það nú talizt viturlegt, ef aðrir félagsmenn snerust önd-