Tímarit Máls og menningar - 01.05.1947, Page 75

JAKOB BENEDIKTSSON:
Minningabækur og þjóðleg fræði
Á þeim umbrotatímum sem nú ganga yfir íslenzku þjóðina er sú
nauösyn brýnni en ef til vill nokkru sinni fyrr að unniö sé mark-
visst aS því aö halda órofnum tengslum viö fortíöina, viö þann
grundvöll sem íslenzkt þjóSerni er reist á. Til þess er nauösynlegt
aö halda til haga öllu því sem enn veröur bjargaS af vitneskju og
fróöleik um liöna tíma, sögu þeirra og menningu, lifnaöarhætti og
lífsviöhorf. Ef breytingar á atvinnu- og lífsskiIyrSum okkar verSa
viölíka stórstígar á næstu 30 árum eins og þær hafa veriö á síöasta
mannsaldri, má búast viS aö lifnaöarhættir íslenzku þjóSarinnar á
19. öld veröi almenningi næstu kynslóSar eins fjarstæöir og t. d.
14. og 15. öldin er okkur sem nú lifum. En sú kynslóö sem haföi
persónuleg kynni af kjörum íslenzku þjóöarinnar til sjávar og
sveita, áSur en verulegar breytingar uröu á þeim í lok 19. aldar, er
óSum aö leggjast í gröfina og meS henni mikill fróöleikur sem al-
drei veröur aftur fenginn, nema hann sé dreginn aS landi á þessum
árum.
Miklu efni hefur aS vísu veriö safnaö, og í mörgum minninga-
bókum einstakra manna er ómetanlegan fróöleik aS finna, enda er
svo aö sjá sem hinn mikli fjöldi slíkra bóka frá síöustu árum sé
a. m. k. aö einhverju leyti sprottinn af löngun höfundanna til þess
aS varSveita mynd liöins tíma sem er svo gerólíkur því sem nú er.
Þegar vel tekst um þess háttar bækur eru síöari öldum fengin menn-
ingarsöguleg gögn í hendur sem eru mikilvægari en þykk bindi af
skýrslum og þurrum annálum. Sama er aS segja um þjóösögur og
þjóStrú og annaS sem því er skylt. Þó aö þar hafi miklu veriÖ safn-
aS, sýna þjóösagnasöfnin sem stööugt er veriö aö bæta viö, aS sá
brunnur er hvergi nærri þurrausinn.
Minningabækur og söfn þjóölegra fræSa, hverju nafni sem nefn-
ast, eiga ennþá mikiS og merkilegt hlutverk í íslenzkum menntum,