Tímarit Máls og menningar - 01.05.1947, Síða 88

JÓH. GUNNAR ÓLAFSSON:
SAGA VESTMANNAEYJA
Sig/ús M. Johnsen:
SAGA VESTMANNAEYJA I—II.
Um sögu Vestmannaeyja eru fáskrúðngar heimildir til loka 16. aldar. Land-
náma segir frá upphafi byggðar þar og nafngjöf eyjanna, en við Islendinga-
sögur koma þær ekki, að heitið geti. I Holta-Þóris sögu er að vísu sagt frá
atburðum, sem þar urðu á söguöld, en ]>að kver hefur ekki verið talið til
íslendingasagna, og því léleg heimild. En hún er vafalaust sönn, þótt hún sé
ekki sannsöguleg. Þar er sagt frá fuglaveiðum Rangæinga í Eyjum og víga-
ferlum, sem leiddu af deilum um veiðina.
Síðan bregður Vestmannaeyjum fyrir með löngu millibili, en litlar sögur
fara af eyjarskeggjum sjálfum. Frá kirkjubyggingu árið 1000 er sagt í sögu
Ólafs konungs Tryggvasonar, og er sú frásögn endurtekin í Kristnisögu. Þá
hafa Vestmannaeyingar verið orðnir blendnir í hinni heiðnu trú, Ásatrúnni,
eins og raunar verulegur hluti annarra íslendinga. Hof þeirra og hörgar eru
brotin niður, án þess að sögur fari af því, að nokkur andstaða hafi risið.
Á 12. öld eru Vestmannaeyjar keyptar til staðar í Skálholti af Magnúsi
Einarssyni biskupi. Ennþá er sagt frá kirkjubyggingu árið 1198, og vígsluför
Páls Jónssonar biskups út í Eyjar á því sumri. Um þær mundir er kristinn
siður orðinn rótgróinn í landinu. Menn eru orðnir rammkaþólskir. Helgi Þor-
láks Þórhallssonar biskups kemur upp, og jarteinir gerast af hans völdum í
Vestmannaeyjum. Þær eru skrásettar af Páli biskupi samtímis og síðar af
öðrum. Þær gefa okkur lifandi mynd af lífi fólksins. Páli biskupi gaf ekki
leiði úr Landeyjum til Vestmannaeyja, sökum þess að hrim var fyrir Söndum.
Var þá heitið á Þorlák biskup og gaf þá byrleiði. Konur höfðu þvegið klæði
mörg, sem hafa þurfti í veizlu þeirri, er Páli biskupi var húin. Votviðri var,
en þær hétu á Þorlák, og gerði þá sólskin svo heitt, að klæðin þornuðu. Menn
fóru á skipi úr Vestmannaeyjum og hrepptu óveður og ósjó. Hétu þeir á hinn
sæla Þorlák, og þegar varð mikið logn. Flyðra sleit færi fyrir fátækum manni.
Hann hét á hinn blessaða Þorlák. og rak þá flyðruna á fjörur og færið með
henni. Þeir, sem meinum voru slegnir, nutu einnig af helgi Þorláks og krafta-
verkum. Hann styrkti þá í störfum hins virka dags, og því sjáum vér nú,
hvernig lífi þeir lifðu.
I upphafi 15. aldar setjast Englendingar að í Eyjum og stunda þaðan útveg
og verzlun fram yfir siðaskiptatíma. Ahrifa þessara hrezku sjómanna gætir