Tímarit Máls og menningar - 01.05.1947, Page 93

SAGA VESTMANNAEYJA
83
Kirkja
Ærið hjákátlegt er að sjá það, að höf. prentar á latínu, án þýðingar eða
skýringa, gjafabréf Arna Þorlákssonar biskups. Nú á tímum lesa víst fáir
latínu sér til sálartjóns. Það sakar því sennilega ekki, að endurprentunin er
full af vitleysum og að felldar hafa verið úr heilar og hálfar setningar, sem
miklu máli skipta. Máldagar kirknanna eru þarna einnig prentaðir, og er þar
skemmst af að segja, að sú endurprentun er einnig mjög svo ónákvæm. Sér-
staklega er aðgæzluvert, að prentað er xllj í stað xiij, og vita það allir, sem
þekkja rómverskar tölur. Þá hefur höf. lesið rangt úr þessum tölum: uj og xuj,
sem hann telur vera 2 og tólf í stað sex og sextán. Þarna stendur u fyrir v.
Af ummælum höf. bls. 69, þar sem hann segir, að eldri máldagi Ofanleitis-
kirkju sé ekki til en þessi frá 1491—1518, og getur um máldaga settan af
Oddi biskupi, mætti halda að höf. vissi ekki hvenær Oddur hefði verið biskup.
En hann var eins og kunnugt er biskup árin 1589—1630, og væri því máldagi,
sem hann hefði sett, um 100 árum yngri en máldagi Ofanleitis, sem nefndur
var hér að framan. Þessi ummæli virðast því vera byggð á einhverjum mis-
skilningi.
Vestmannaeyjaprestar
Prestarnir eru einu Vestmannaeyingamir, sem höf. gerir veruleg skil í þess-
ari bók. Ekki eru ævisögur þeirra þó svo rækilegar sem skyldi, og ekki allt
tínt til, sem kunnugt er um þá. — Þá vantar í prestaröðina á Kirkjubæ tvo
menn, þá séra Eirík og séra Knút Pétursson, sem munu hafa verið prestar á
Kirkjubæ hvor eftir annan næst á undan séra Jóni Jónssyni, en eftir að Gizur
Vigfússon andaðist eða hætti prestskap. Séra Knútur var danskur að ætterni.
Þegar hann tók við Kirkjubæ átti kirkjan 7 kúgildi, og voru þau eydd þegar
séra Eiríkur andaðist. Svo mjög gekk af staðnum í tíð þessara tveggja presta.
Og það, sem meira var. Þá tók umboðsmaður konungs af Kirkjubæ annan
töðuvöllinn, allan Yztaklett og Danskabyrgi (Sögur og sagnir úr Vestmanna-
eyjum II. 97).
I ævisögu séra Guðmundar Högnasonar minnist höf. á stofnun barnaskóla
í Vestmannaeyjum, en ekki er það nákvæmt. Sá skóli var með vissu stofnaður
árið 1745, og starfaði senniléga alveg óslitið til 1760. Séra Guðmundur mun
hafa átt upptökin að stofnun skólans, en báðir sóknarprestarnir voru við stofn-
unina riðnir. Fáfræði var um þessar mundir mikil og lestrarkunnátta lítil.
Árið 1744 voru alls 289 íbúar í Vestmannaeyjum, og voru 84 af þeim læsir,
en 205 ólæsir. Annars staðar á landinu var þá nær helmingur læs. Frá stofnun
þessa skóla segir Finnur Jónsson biskup í bréfi dags. 31. ágúst 1759 til
kirkjuráðsins. Segir þar að skólinn hafi verið stofnaður árið 1745, og hafi
þá verið leitað fjárloforða til hans, og var það endurnýjað 1750. Greiddust
tekjur skólans meðan aflabrögð voru góð, en afli rýrnaði síðari árin og urðu
þá slæmar heimtur á tillögunum. Þegar prestamir sáu, að erfitt mundi verða
að halda skólarekstrinum áfram með frjálsum samskotum, fóru þeir þess á