Tímarit Máls og menningar - 01.05.1962, Qupperneq 8

ÞJ ÓÐFRELSISBARÁTTA OG SÓSÍALISMI
af þeim einstöku, dæmum sem tiltæk
eru. 1960 voru birtar nokkrar tölur í
þessu tímariti (bls. 399) sem sýna
þann ofsagróða sem auðfélögin hafa
dregið til sín frá Kongó: Á tíu árum
(1946—1956) jókst höfuðstóll Náma-
félagsins úr einum milljarð belgískra
franka upp í átta, án þess nokkur ný
hlutabréf væru gefin út. — Banda-
rísk auðfyrirtæki (olíufélög) hafa
fjárfest 3000 milljónir dollara í Vene-
zuela; á einu ári, 1958, nam ágóði
þeirra 1200 milljónum dollara. (Sbr.
grein Jóns Guðnasonar um rómönsku
Ameríku í þessu tímariti 1961).Varð-
andi þá staðhæfingu að arðrán auðfé-
laga í nýlendunum hafi minnkað á
síðustu árum er fróðlegt að minnast
þess að 1945 greiddu námafélögin í
Mið-Afríkusambandinu 25% af
brúttótekjum í laun til afrískra verka-
manna, en 1956 aðeins 8%.
En tölur um beinan gróða auðfé-
laga segja aðeins nokkurn hluta sann-
leikans. Arðránið þekkir ótal aðrar
leiðir. Ein leiðin, sem vér íslendingar
könnumst vel við, er það misræmi í
verðlagi sem hin voldugu auðvalds-
ríki með Bandaríkin í broddi fylking-
ar knýja fram sjálfum sér í hag og
„þriðja heiminum“ til bölvunar:
iðnaðarvörur eru fluttar út á háu
verði sem tryggir mikinn gróða, hrá-
efni og hálfunnar vörur eru fluttar inn
á svo lágu verði að framleiðendur fá
vart greiddan kostnaðinn við fram-
leiðsluna. Þetta eru tilbúin verðhlut-
föll, bakvið þau stendur ofbeldið. Vér
munum sjá að með þessu móti til
dæmis hafa Bandaríkin eyðilagt efna-
hag rómönsku Ameríku eftir stríðið.
Sú saga sem gerzt hefur á íslandi síð-
an í stríðslok á efnahagslegar rætur
að rekja til ekki ósvipaðra aðstæðna.
Efnahagsaðstoð hinna vestrænu stór-
velda við fátæk ríki birtist í alveg
nýju ljósi þegar þess er gætt að á ár-
unum eftir 1957 nam tap hins „þriðja
heims“ í heild vegna verðhrunsins á
heimsmarkaðnum álíka hárri upphæð
og honum var veitt í aðstoð frá kapí-
talistískum ríkjum.
Ekki væri að furða, þegar þessi
saga er höfð í huga, þó að nýlendur,
hálfnýlendur og öll þau lönd sem
heimsveldin hafa haft eitthvert tang-
arhald á, væru tortryggin gagnvart
því jafnrétti sem þeim er nú boðið. —
En að vísu er öllum heimilt að gera
yfirbót, og ef fullyrðingar kapítalism-
ans um breytt hugarfar eru réttar, þá
er tortryggni hins „þriðja heims“
óþörf, — enda mun hún þá vitaskuld
brátt eyðast af sjálfri sér. Það er þó
varla við því að búast að loforðið um
að kúgun og arðrán nýlendna og hálf-
nýlendna muni afnumin á morgun, sé
til þess fallið út af fyrir sig, og fyrir-
fram, að eyða tortryggninni, heldur
er von að farið sé fram á áþreifanleg-
ar sannanir. Það er að segja: spurn-
ingin sem lögð verður fyrir heims-
veldin er óhjákvæmilega sú, hvort hið
breytta hugarfar, jafnréttið og göfug-
102