Tímarit Máls og menningar - 01.05.1962, Qupperneq 45

FERÐASAGA AÐ AUSTAN
Jeg hefi sem sagt vikið að því áður, að siðmentað ríki hlyti að gera þær
kröfur til uppeldis á uppvaxandi borgurum sínum, sem óvöldu fólki væri
ógerningur að uppfylla. Barnauppeldi er vísindagrein, eins og allar starfs-
greinar aðrar á vorum dögum. Efnað fólk, borgarastéttin yfirleitt, hefir tæki-
færi til að kenna börnum sínum alskonar kurteisi, móðirin gætir þeirra sjálf,
því hún þarf ekki að hafa aðrar sýslur, og getur auk þess kostað barnfóstrur
til að hafa hemil á þeim í forföllum sínum. Þessi börn mega leika sér í skemti-
legum stofum, þar sem þeim er kent að vera prúðum, og móðir þeirra sér fvrir
því að þau standi ekki niður í fjöru, skítug og bölvandi, áður en þau hafa lært
að tala. Oðar en þau komast til nokkurs þroska eru þeim fengnir góðir kenn-
arar og þau eru send í vandaða skóla.
Annan veg horfir við um börn þurrabúðarmannsins. Tvær manneskjur, fá-
tækar og ómentaðar, sem einhvernveginn hafa slysast inn í hjónabandið, hafa
fá skilvrði til að ala upp börn sín svo að uppeldi geti heitið. Þeim veitist full-
hart að uppfylla nauðsynlegustu þurftir barnanna, svo sem til fæðis og klæð-
is, en slíkt er fjarri því að nefnst geti uppeldi, í þjóðfjelagi, þar sem gerður
er greinarmunur á uppeldi kálfa og barna. Þau hafa engin tök á að sjá börn-
um sínum fyrir skemtilegri aðbúð heimafyrir, því kumbaldi þurrabúðar-
mannsins er venjulega óvistlegur og þröngur, og þar er fátt inni sem gleður
og örvar barnsaugað; þau kunna sjálf fátt af kurteisum siðum til að miðla
börnunum, og móðirin tapar af þeim hendinni áður en þau eru komin nokkuð
á legg, þau lenda úti í krakkasollinum; enginn vakir yfir hátterni þeirra né
ver þau fyrir skaðlegum áhrifum og illum fjelagsskap. Og þannig er móttöku-
hæfileiki þeirra fyrir göfgandi námi oft þegar spiltur orðinn er þau koma í
skólana, eða gáfur þeirra sljóvgaðar af heimskandi fjelagsskap og ófögrum
leikum, þjarki og illri aðbúð.
Jeg get ekki neitað því, að mig furðaði dálítið á að kynnast slíku ástandi
einmitt á Austfjörðum. Jeg mintist þess nefnilega að einhverjar austfirskar
konur höfðu látið í ljósi vanþóknun sína í Morgunblaðinu í fyrrasumar, er
jeg gat þess í greinarkorni, að uppi væru erlendis stefnur, m. a. í uppeldismál-
um, er miðuðu einmitt í þá átt að ráða bót á samskonar vandræðum og hjer
um ræðir, og ráða mundu aldahvörfum. Þegar jeglas hið margumrædda þakk-
arávarp austfirskra kvenna til Guðrúnar Lárusdóttur, þá hafði jeg náttúrlega
enga ástæðu til að halda, að hjer væri um að ræða alvörulaust hjal einhverra
ljettúðugra kvenna, heldur fór jeg að halda að barnauppeldi væri í slíku
himnalagi á Austfjörðum, að þangað gæti allur heimurinn leitað sjer að fyrir-
mynd.
137