Tímarit Máls og menningar - 01.05.1962, Page 85

LEIKHÚS
Leikrit Pirandellos, Sex verur leita höf-
undar er þetta: Myrkur og áleitinn veru-
leiki úr undirdjúpum þjóðfélagsins þreng-
ir sér inní stofuleikinn, þar sem slíkum
veruleika er ekkert rúm ætlað — á höfund-
inn hafa leitað viðfangsefni, sem form
stofuleiksins ekki rúma, hann hleypir þess-
um verum inní verk sitt, án þess þó að með-
taka ídeólógíu þeirra, afstöðu, lífsviðhorf.
Þessvegna samsvarar verkið ekki mynd ör-
eigans af öreiganum, heldur öllu fremur
martröð borgarans gagnvart nýju þjóðfé-
lagsafli. Við tilkomu veranna raskast form
stofuleiksins undan pressu hins nýja inni-
halds. Viðbrögð höfundarins gagnvart ver-
unum eru í sjálfu sér vörn, tvísýn og tæp
hugarleikfimi. I þessum átökum verður til
tvískinnungurinn, sem er í senn heimspeki
verksins og form þess — niðurstaðan er:
þetta fólk er ekki til og sé það til í veru-
leikanum þá er veruleikinn ekki annað en
leikur og „blöff“. Þannig er afrek Piran-
delIo9 fólgið í því að finna leikhússérhæf-
ingu efahyggjunnar, sem ríður húsum
hrömandi yfirstéttar og sanna henni með
snjallri hugarleikfimi að manneskjan sé
ekki til — við þetta nýtur hann styrks af
margháttaðri og mótaðri hefð í sálargrufli
og geðflókabendusmíð.
Ef við nú athugum persónur Gestagangs
blasir fyrst við sú staðreynd að þær eru
slitnar úr samhengi við umhverfi allt — svo
dyggilega að þær eiga ekki einu sinni fortíð
— þó stundum séu tínd til liðin atvik að
réttlæta gerðir þeirra með, virðist hvergi
örla á því að þessi atvik hafi mótað fólkið
að öðru leyti. Auður er með öllu ósnortin
af því að hafa lifað í ástlausu hjónabandi
og að því er virðist eðlilega, því skilningur-
inn á góðborgaranum, Ólafi, nær ekki
lengra en til fyrri hluta orðsins, einu mistök
hans í lífinu eru að vera of góður. Gunnar
er læknastúdent með nokkra náttúru til
kvenna og annað vitum við ekki um hann.
Jóhann er patent til að tengja taman form-
brögð leiksins og skila orðaleikjaspeki höf-
undar. Þannig verður ekkert eftir nema
kynferðisleg sambönd persónanna innbyrð-
is og þau heldur náttúrulaus þegar persónu-
leikann vantar — öllu líkari grun unglings-
ins milli vita um torkennilegan heim kyn-
makanna. Enda eru sum samtölin frekast í
ætt við það sem gagnfræðaskólakrakkar
skrifast á í tímum þegar þeim leiðist:
„... þú veist hvaS ég meina. Var minnst á
mig?
— Ojájá. Ólafi fannst þú reglulega viS-
kunnanlegur piltur, kanske svolítiS ung-
œSislegur og ójarSbundinn, en geSslegasti
piltur. Hann gat þess til aS þú mundir vera
skæður í hópi rómantískra ungmeyja, ekki
veit ég á hverju hann byggir það!
— Og hvað sagði hún?
— Hún samsinnti vitaskuld öllu. sem
liann sagði. Hvað gera ekki góðar og vel
upp aldar eiginkonur?
— En sagði hún ekkert sjálf ?“
í ljósi þessa er það ef til vill skiljanlegt að
skólastelpan, Rúna, er nær því að vera lif-
andi á köflum heldur en hin þó hún sé jafn
samhengislaus og uppruna sneydd. Skáldið
á þó fleiri strengi í hörpu sinni, og stund-
um geta samtölin líka minnt á uppskrúfað
kaffiboð yfirstéttarkellinga með Freud-
delluna:
„— Hvað hejur hlaupið i þig drengur?
Þú sem varst fullur af stórum áformum
fyrir nokkrum dögum. Amar eitthvað að
þér í dag?
— Ekkert frekar en vant er. Ég er bara
vantrúaður á framtíðina og sjálfan mig. Ég
held það sé einhver veila í mér, ég er svo
einkennilega klofinn, og get ekkert að því
gert.
TÍMARIT MÁLS OG MENNINCAK
177
12