Tímarit Máls og menningar - 01.07.1962, Page 79

UMSAGNIR UM BÆKUR
af bréfriturunum sem alin var upp í Reykja-
vík, dóttir Péturs Guðjónssonar organista,
og hún er sú þeirra sem einna helzt hefur
viss sjónarmið sem kenna mætti viS yfir-
stétt, og þá ekki sízt vantrú á alþýSu manna
á íslandi og oftrú á útlend gæSi. En í þess-
ari bók eru ófá bréf sem sýna aS því fór
fjarri aS allar íslenzkar konur hafi brugSizt
svo viS þeim þrengingum sem yfir þjóSina
dundu.
Ólík öSrum bréfum í bókinni eru bréf
Rannveigar Ólafsdóttur Briem til Eggerts
bróSur hennar. Þau eru bæSi betur skrifuS
en flest hinna bréfanna og birta merkilega
mynd af stórgáfaSri og óvenjulega skýrt
hugsandi konu sem hikar ekki viS aS ræSa
heimspekileg efni viS prestinn bróSur sinn.
Hún gerir sér enga tæpitungu, hvorki um
menn né málefni, og dregur engar dulur á
þaS sem henni finnst fara aflaga bæSi vest-
an hafs og austan, enda stendur Ameríka
ekki í neinum dýrSarljóma í bréfum henn-
ar. Bréf hennar sýna aS þaS mun ekki of-
mælt sem séra FriSrik Bergmann sagSi um
hana: „Mun lengi verSa eftir henni munaS
sem viturri konu og góSri, sem gert hefur
líf þeirra, er henni hafa kynnzt, aS ein-
hverju leyti auSugra."
Þó aS þessar konur sem nú hafa veriS
nefndar skeri sig einna mest úr öSrum bréf-
riturum bókarinnar, er ekki meS því sagt
aS hinar séu ómerkari. Einn kostur þessa
safns er fjölbreytni þess og hversu ólíkar
þær persónur eru sem þar koma fram á
sjónarsviSiS, bæSi aS innræti og örlögum.
Allar hafa þær til síns ágætis nokkuS og
bréf þeirra eru mannlegar heimildir í bezta
skilningi, bæSi um bréfritarana sjálfa og
oft um viStakendur bréfanna. Þannig sýna
t. d. bréf RagnheiSar Þórarinsdóttur til
Gríms Jónssonar, síSar amtmanns, sem hún
skrifar honum komin á áttræSisaldur, aS
hann hefur haft þá ræktarsemi til aS bera
aS standa í bréfaskriftum viS gamla og fá-
tæka ekkju sem hann hafSi kynnzt í æsku.
Þarna er einnig bréf ungrar heimasætu, Álf-
heiSar Jónsdóttur, til unnusta síns í skóla,
sem er merkileg heimild fyrir margra hluta
sakir, meSal annars af því hversu fá slík
bréf eru varSveitt frá þeim tíma, svo og
fyrir þá mynd sem þaS bregSur upp af
siSavöndu prestsheimili kringum 1820, þar
sem 26 ára gömul prestsdóttir kemur sér
naumast aS því aS trúa foreldrum sínum
fyrir ástamálum sínum, þó aS þar séu engir
meinbugir á og engar líkur til aS biSlinum
verSi hafnaS. FróSlegt er aS lesa bréf Sig.
ríSar Jónsdóttur til sona sinna, Jóns Sveins-
sonar (,,Nonna“) og bræSra hans; þau hafa
sína sögu aS segja um þann jarSveg sem sá
merkilegi maSur var úr sprottinn.
Svona mætti lengi telja, en hér verSur
staSar numiS. Utgáfa bréfanna er meS sama
sniSi og hin fyrri bréfasöfn sem Finnur
landsbókavörSur befur gert úr garSi. Ur-
valiS er vitanlega viS þaS miSaS aS þaS sé
sem læsilegast almennum lesendum og flytji
nokkurn fróSleik „um lífskjör, hugsunar-
hátt og aldarfar", eins og útgefandi orSar
þaS í formála. Þetta virSist hafa tekizt
prýSilega, aS minnsta kosti er bókin hiS
bezta lestrarefni. Helzt virSist mér þaS á
skorta, aS skýringar eru meS minnsta móti,
og hefSi ósjaldan mátt auSvelda lesendum
skilning meS stuttum ábendingum um
menn og málefni. ViS fslendingar erum enn
svo illa birgir af almennum handbókum aS
venjulegum lesendum er fengur í nokkuS
ýtarlegum skýringum viS rit eins og þetta.
1. B.
269