Tímarit Máls og menningar - 01.04.1967, Page 65

Náttúruvernd á Islandi
landi. Það lengsta, sem lögin ganga
í þá átt, er ákvæði um að á skipu-
lagsuppdráttum skuli sýnd opin svæði,
en væntanlega er þar átt við úti-
vistarsvæði fólks. Þess vegna væri
mjög æskilegt, að ákvæði um að tekið
skuli fullt tillit til náttúruverndar-
sjónarmiða yrði sett í reglugerð þá
um gerð skipulagsuppdrátta, sem
setja skal samkvæmt skipulagslögum.
Að vísu ná skipulagslögin fyrst og
fremst til kaupstaða, kauptúna og
þorpa, þar sem íbúar eru 100 eða
fleiri, en ráðherra sem fer með þessi
mál er þó veitt vald til að úrskurða,
að ákvæði laganna nái til annarra
staða og jafnvel til að láta gera drög
að héraðs- og landshlutaskipulagi.
I lögum um landnám, ræktun og
hyggingar í sveitum, nýbýlalögunum,
frá 1957, eru heldur engin ákvæði
um að náttúruverndarsjónarmið skuli
höfð til hliðsjónar við landnám. Aft-
ur á móti er ákvæði í jarðræktarlög-
um frá 1965, sem tekur skýrt fram,
að heimild, sem veitt er í þeim lögum
til að taka ræktanlegt land eignar-
námi undir vissum kringumstæðum,
nái ekki til lands, sem fornminjar séu
á eða sérstök náttúruprýði, sem skylt
sé að vernda. í jarðræktarlögunum
eru líka ákvæði um, að vegagerð og
línulagnir um ræktað land skuli háð
vissum takmörkunum, þar skuli þess
gætt, að landið sé skert sem minnst
og leitað álits héraðsráðunauta þar
um. Auk þess skuli öllum framkvæmd-
um hagað þannig, að ræktanlegu
landi sé ekki eytt að óþörfu og að
af vegagerð stafi ekki eyðingarhætta
lands vegna jarðfoks og þvíumlíks,
einnig skuli græða öll sár, sem mynd-
ast á grónu landi vegna vegagerðar.
I vegalögunum sjálfum, sem eru frá
1963, er líka ákvæði um að veghald-
ari, sem mun vera j>að sama og vega-
vinnuverkstjóri, skuli jafnan leitast
við að valda sem minnstum spjöllum
á gróðri við vegagerð og græða upp
sár, sem myndast á grónu landi við
vegagerð. Þetta er mjög þarft ákvæði
og ætti að ganga ríkt eftir því að því
sé framfylgt, því víða er hreinasta
forsmán að sjá hvernig gróið land er
útleikið eftir jarðýtur vegagerðar-
innar og þess ekki alls staðar gætt að
græða sárin. Sjálfsagt geta fleiri en
ég nefnt dæmi um það fyrirvaralítið.
I vegalögum er aftur á móti hvergi á
það minnzt, að tekið skuli tillit til
náttúruverndarsjónarmiða við vega-
lagningu, eða að óheimilt sé að taka
til vegagerðar svæði, sem teljast til
náttúruprýði og skylt sé að vernda,
eins og segir í jarðræktarlögunum.
Með lögum nr. 50 frá 1928 voru
Þingvellir við Oxará gerðir að „frið-
lýstum helgistað allra íslendinga“
eins og lögin orða J>að og skyldi frið-
unin taka gildi frá og með ársbyrjun
1930. Landið innan tiltekinna marka
skyldi, eftir því sem fært reyndist,
varið fyrir ágangi búfjár og skógur-
inn og villidýralif, sem þar kynni að
55