Tímarit Máls og menningar - 01.11.1974, Blaðsíða 101

Vm stafsetningu íslenskrar tungu
nafnorðið lýsi er myndað, svo tekið sé aðeins eitt dæmi. Helst gæti ég fallist
á að fella niður y, þegar það er u-hljóðvarp af upprunalegu i. Þar er ekki
verið að stafsetja samkvæmt uppruna, heldur aðeins að minna á framburð,
sem tíðkaðist um eitt skeið, en er nú horfinn.
Ekki gæti ég heldur fellt mig við að rita f á undan t í þátíð sagna, þar sem
greinilegt p heyrist í nafnhætti, kaupa - keypti. Ég tel því að helst kæmu til
greina liðir 2 og 3 í tilögum Björns, auk þess sem ég teldi, að gjarnan mætti
fella niður é úr íslenskri stafsetningu, og erum við þá komin á troðnar slóðir
eða þá stafsetningu, sem gilti fyrir 1929.
Þar með er þó ekki sagt, að fleira gæti ekki komið til athugunar, ef farið
er að breyta stafsetningu íslenskrar tungu. Eins og oft hefur verið bent á, er
ekki heppilegt að breyta um stafsetningu með stuttu millibili eða hringla með
hana fram og aftur. Því væri best, ef á annað borð verður nú horfið að því
ráði að færa stafsetninguna til nútímahorfs að athuga það mál vel, þótt það
tæki lengri tíma og gera þá breytingar, sem staðið gætu sem lengst og ekki
þyrfti að hagga við um langan aldur, en hafa þó það markmið í huga, að
stafsetningin yrði auðlærð en ryfi þó ekki um of tengslin við fortíðina. Hvað
z viðvikur, þá er þar aðeins um það að ræða að minna á brottfall hljóðanna
d, ð eða t undan s, og mætti það æra óstöðugan, ef stafsetningin ætti að
minna á brottfall alls staðar þar sem það hefur átt sér stað. Hví þá ekki að
minna á aðrar hljóðbreytingar svo sem samlögun t. d. sækja — sókti eða gera
greinarmun á æ eftir því, hvort það er hljóðvarp af á eða ó. Um tvöfaldan
samhljóða er það að segja, að hann helgast af lengd sérhlj óðsins, sem á und-
an fer eins og ég hef drepið á.
Eitt er það í íslenskri stafsetningu, sem veldur mörgum nemanda erfiðleik-
um, en það er hvar rita skuli j. Konráð Gíslason lagði til að rita kj og gj,
þar sem k eða g eru frammælt. Þetta mundi að mínu viti ekki gera stafsetn-
inguna auðlærðari en hún er nú. Það er sjaldgæft, að núgildandi regla valdi
nemendum verulegum erfiðleikum, þótt hún sé ekki sjálfri sér samkvæm, þar
sem við til dæmis ritum gjalda - geld, þótt g-hljóðið sé raunar hið sama í
báðum orðmyndunum. Ástæðan til þess að þetta ósamræmi kemur ekki að
sök, er að minni hyggju sú, að uppmælt g eða k tíðkast ekki í íslenskum fram-
burði á undan sérhljóðunum e, i (y), í (ý), ei (ey) og æ.
Oðru máli gegnir um j á eftir stöfunum ý, ey, og æ undan a eða u í ending-
um orða. Núgildandi regla um þetta á sér enga stoð í íslensku nútímamáli,
enda hafa nokkrir ágætir rithöfundar svo sem Halldór Laxness, Árni Öla og
fleiri tekið upp þá reglu að rita aldrei j eftir þessum sérhlj óðum. Þetta er ein-
91