Tímarit Máls og menningar - 01.11.1980, Qupperneq 164

Tíniíirit /VI íi/ í og meiniingiir
miÖla þcim til lesenda. Vist er þetta satt
og rétt um ýmis kvacöi eftir Jónas og
þ. á m. sum sem hann hefur kveðið af
miklum metnaöi. Sjálfur drakk ég i mig
ást á kvæðum Jónasar svo að segja með
móðurmjólkinni cn það var ekki fyrr en ég
fór að lesa öll kvæði hans nokkuð rækilega
á háskólaárum að þaö rann upp fvrir mér
að mörg þeirra eru torskilin og jafnvel
óskilin til þessa. Þetta á t. d. við um margt
sem Jónas orti nálægt lokum ævi sinnar,
sumt með gamanblæ og e. t. v. borið fram
í hálfkæringi. Jónas hefur síðustu tvö ár
ævi sinnar verið a. m. k. öld á undan sinni
samtið sé miðað við íslenskan skáldskap.
Þótt firringin svo kallaða, sem hefur verið
tískuhugtak síðustu áratugi. hafi að vísu
verið til orðin sem heimspekilegt hugtak
hjá Þjóðverjum fyrir dauða Jónasar er það
með ólíkindum hve snemma hún birtist
sem veruleiki í kveðskap hans, þótt
auðvitað verði svipaðar kenndir heldur
fyrr yrkisefni nokkurra evrópskra önd-
vegisskálda. Ekki svo að skilja að Jónas
daðri við tískufyrirbæri eins og manni
virðist Grimur gera í Olund. Tilfinningin
er ósvikin og lýsir mikilli þreytu. Mer er
jiaðsvosent ekki neitt íneinu,ftví tíminn vill ei
tengja sig við mig. segir hann i kvæðinu A
nýjársdag 1845. en á sér sitt huglæga svar
við vandanum þótt hlutlægar aðstæður
hafi ekki boðið fram neina undankomu-
leið: Eitt á eg samt 'og annast vil eg pig.
bugur mín sjálfs í hjarta poli vörðtt. I nánd
við symbólismann er Jónas staddur i Al-
snjóa, þar sem vörn eða varsla hjartans er
enn mótleikurinn gegn hvítum víðáttum
dauðans. Kvæðið er svo kynlegt og tor-
skilið að það var engin furða þótt
Brynjólfur og Konráð yrðu hvumsa við
þegar þeir fengu það i pósti. Fræðimenn
hafa átt bágt með að skilja það líka en
orðið að sætta sig við textann þvi það er til
i tveimur eiginhandarritum sem eru svo
að segja alveg eins.
Þótt Hannes Pétursson gangi að mestu
tram hjá þessum tveimur kvæðum í rit-
gerðasafni um tort'elda staði i kvæðum
Jónasar leggur hann þar drjúgan skerf af
mörkum til skilnings á skáldskap Jónasar
á þessu merkilega timabili.1 En auðvitað
fjallar hann líka um vmislegt sem eldra er.
Aðferð Hannesar í þessum rannsókn-
um er fílólógísk i víðri merkingu þess
orðs: hann er að ryðja úr vegi hindrunum
svo aö lesendur megi skilja kvæði Jónasar
eins og til var ætlast. (Hjá sumum þeim
sem ritdæmdu Kvæðafylgsni í fyrra gætti
nokkurs misskilnings á tilgangi bókar-
innar, af þvi að ritdómararnir höfðu meiri
áhuga á að fá í hendur bók þar sem skáldið
túlkaði skáldið (eða jafnvel nýja ljóðabók
frá hendi Hannesar!) Ég hef lengi haft þá
trú og reynt (guð hjálpi mér) að innræta
hana nemendum mínum að engin aðferð
sé úrelt ef hún er heppilegust til að ná því
markmiði sem að er stefnt. Hins vegar
hlýtur maður ævinlega að spyrja sjálfan sig
um mikilvægi þeirra spurninga sem rann-
sakandi spyr og um árangur hans við að
svara. Fullt samræmi virðist mér milli
spurninga og aðferða i bók Hannesar, en
auðvitað eru þar einstakar ritgerðir sem
skila minni afrakstri en aðrar.
Hannes talar í inngangi um felustíl
Jónasar og bendir á glögg dæmi um hann.
1 Hannes Pétursson: Kvceðafylgsni. Um
skáldskap eftir Jónas Hallgrímsson. Iðunn.
Reykjavík 1979. 256 bls.
418