Tímarit Máls og menningar - 01.09.1983, Blaðsíða 50

Tímarit Máls og menningar
“Most children in school fail. For a great many this failure is avowed and
absolute.”
Síðar í formálanum segir höfundurinn:
Af hverju mistekst þeim? Þeim mistekst vegna þess að þau eru hrædd, leið og
utangátta. Þau eru einkum hrædd við að bregðast, valda vonbrigðum eða
óánægju hjá þeim fjölmörgu fullorðnu sem eru kringum þau fullir vona og
væntinga sem grúfa yfir höfði barnanna eins og ský.
Þeim leiðist vegna þess að það sem fyrir þau er lagt í skóla er svo
fáfengilegt, svo bjánalegt og gerir svo þröngar og takmarkaðar kröfur til
hinnar fjölþættu greindar þeirra og hæfileika.
Þau eru utangátta vegna þess að mest af þeim orðaflaumi, sem hellist yfir
þau í skólanum, skilja þau ekki nema að litlu leyti. Stundum er hann beinlínis
í mótsetningu við annað sem þeim hefur verið sagt og tengist sjaldan nokkuð
því sem þau kunna í raun — þeirri mynd veruleikans sem þau geyma í huga
sínum.
I þessari fyrstu bók John Holt er margt sagt sem gefur vísbendingu um
þær ályktanir sem hann dró síðar um réttmæti skylduskóla yfirleitt: „Skólar
ættu að vera staður þar sem börn læra það sem þau sjálf vilja einkum vita —
en ekki það sem okkur finnst þau ættu að vita.“ Hann telur ókleift að
skilgreina eitthvað sem kalla mætti almenna menntun af einhverju viti —
enga skóla þurfi til að miðla slíku: „Það er ekki námsefnið sem gerir sumt
nám gagnlegra en annað heldur sá andi sem verkið er unnið í.“
I ræðum og ritum John Holt á næstu árum verða skoðanir hans og tónn
sífellt hvassari; vonbrigðin með kynni hans af skólum og skólakennslu
virðast valda þessum rólynda barnavini sársauka sem fer að brjótast fram úr
penna hans með sérstæðri heift. I greinasafni sem kom út í bókinni The
Underachieving School árið 1969 er hvöss gagnrýni meginefnið. Ein greinin
nefnist blátt áfram: “Schools are bad places for kids.” Þar segir Holt m. a.
frá því hvernig honum tókst að komast í trúnaðarsamband við fátæka
drengi, sem taldir voru taugaveiklaðir, í sumarbúðum þar sem hann starfaði.
Síðan víkur hann að skólum og segir:
I flestum skólum er hins vegar ekkert trúnaðarsamband eða tengsl, hvorki
við heiminn eins og hann er, raunverulega hluti eða venjulegt fólk.
A þessum leiðinlegu, ljótu og ómannúðlegu stöðum, þar sem enginn segir
neitt verulega ekta eða raunverulegt, þar sem allir eru að leika einhvers konar
hlutverk, eins og í púsluspili; þar sem kennurunum er ekki frjálst að bregðast
við nemendum með opnum og heiðarlegum hætti fremur en þeim við
kennurunum eða hverjum öðrum; þar sem andrúmsloftið bókstaflega titrar af
grunsemdum og kvíða, lærir barnið að lifa í eins konar móki og geyma krafta
sína fyrir þær stuttu stundir sem þeir fullorðnu gefa ekki gaum og það getur
400