Tímarit Máls og menningar - 01.09.1983, Blaðsíða 26

Tímarit Máls og menningar
að tryggja öllum einstaklingum — í gegn um skólakerfið — jafna möguleika
til náms og starfa.
Ymsir hafa þó dregið í efa að svo einhliða skólastefna sé raunhæf í landi
sem er svo breytilegt hvað varðar lífsvenjur og menningu fólksins, vistfræði-
legar og efnahagslegar aðstæður. K. J. Solstad, einn þeirra er að Lofoten-
tilrauninni stóðu, hafði áður komist að þeirri niðurstöðu (sjá Solstad 1978)
að norsk skólastefna væri fyrst og fremst byggð upp með tilliti til þéttbýlli
svæða, þ. e. borgarskólanna, og væri að ýmsu leyti óraunhæf hvað varðaði
smærri skóla í dreifbýli. Aðrir bentu á að hin hefðbundna skólastefna og
framkvæmd hennar hvetti til brottflutnings ungs fólks úr dreifbýlinu, þar
sem menntun þeirra nýttist ekki við aðstæður heima fyrir.
Undirstöðuatvinnugrein í Lofoten eru fiskveiðar. Vertíðin hefst í janúar
og stendur í um þrjá mánuði. Mikilvægt er að allir sem vettlingi geta valdið
taki þátt í veiðinni og vinnslu aflans. Fram til ársins 1936, er ný fræðslulög
voru sett sem kváðu á um lengingu skólaskyldu (7. bekkur bættist við),
höfðu margir skólar á Lofotensvæðinu hagað kennslu þannig að börn úr efri
bekkjum barnaskólans gátu tekið virkan þátt í atvinnulífinu meðan á
vertíðinni stóð. Eftir þessa lagasetningu og fram til ársins 1969 var kennslu í
7. bekkjum skipt í tvær annir. Haustönn, sem varið var til bóknáms, og
vorönn, frá apríl fram í júní, en þá fór fram verklegt nám í skólanum. Með
þessu lagi gátu unglingarnir unnið „í fiskinum“ um háannatímann. Arið
1969 voru enn sett ný fræðslulög sem kváðu á um lengingu skyldunámsins
um tvö ár. Þessi nýju lög voru af mörgum talin afar óhagstæð fyrir
atvinnulíf á svæðinu. Sumir sögðu, að dýrmætur vinnukraftur væri nú ekki
fyrir hendi þegar mest væri í húfi. Aðrir nefndu að þau börn sem hyggðu á
framhaldsnám misstu af tækifæri til að kynnast þeim þáttum atvinnulífsins
sem afkoma fólksins byggðist fyrst og fremst á.
Með tilkomu nýrra þátta í námskrá („Monsterplan'*) gafst meira svigrúm
fyrir kennara og stjórnendur skóla til að leggja aukna áherslu á virka
þátttöku nemenda í skólastarfinu. Um leið gafst tækifæri til að tengja
námsefnið nánasta umhverfi og samfélagi hvers skóla fyrir sig. Það voru
einmitt þessir möguleikar sem þeir er stóðu að Lofoten-tilrauninni vildu
nýta. Astæðan fyrir því að Lofotensvæðið varð fyrir valinu var m. a. sú að
þar var hvað augljósast misræmið milli lengingar skólaskyldunnar og
atvinnulífs á svæðinu. Einnig mun hafa ráðið nokkru að tveir þeirra er að
tilrauninni stóðu voru kunnugir staðháttum og höfðu persónuleg tengsl við
fólkið. Stjórnvöld voru einnig hlynnt stuðningi við ýmis dreifbýlissvæði,
enda atvinnuvegir þar mikilvægir fyrir þjóðarbúið.
Vorið 1973 leitaði rannsóknarhópurinn álits margra skólastjóra á svæðinu
á hugmyndinni um að gera tilraun til að efla tengsl skólastarfsins við
376
j