Tímarit Máls og menningar - 01.09.1983, Síða 109

Umsagnir um bœkur
mjólka kýr (6). Auðvitað gæti það hafa
gerst, en það er engu að síður villandi að
láta það gerast í námsbók sem á að birta
þjóðfélagsmynd. Sama á við um það
þegar Haukur lætur kaupskip koma á
Patreksfjörð í aprílmánuði (7), og fleira
smálegt mætti líklega tína til.
I Landnámi Islands er eðlilega ýmsu
haldið fram fortakslaust sem sérfræðing-
ar mundu draga í efa, enda margt óvíst
frá þessu skeiði sögunnar. Mér finnst
hvað verst að sagt skuli vera frá stofnun
Alþingis eins og heimssögulegri nýjung
„þar sem á þessum tíma var hvergi að
finna þing fyrir heil þjóðlönd.“
(Kennsluleiðbeiningar, 47.) Varla eru
rök til að kalla ísland þjóðland um 930;
það var ekki annað en ein af nokkrum
norskum nýbyggðum, og þær munu
jafnan hafa komið sér upp þingum. En
ég verð að viðurkenna að það þarf ekki
að fara lengra en í Sögu íslands I, gefna
út 1974, til að finna fyrirmynd að stað-
hæfingu höfunda.
Lýður Björnsson leysir verkefni rangt
þegar hann segir í Kennsluleiðbeining-
um (13);
Alþingi [les. Þjóðfundur] vill að sam-
band íslands og Danmerkur verði
konungssamband og konungur ráði
ráðgjafa íslandsmála sem beri ábyrgð
fyrir Alþingi. Þetta er í raun krafa
um þingbundna konungsstjórn en
samkvæmt því stjórnarformi skal
konungur fela þeim stjórnmálaflokki
stjórnarforystu sem hefur að baki
meirihluta á Alþingi. Það virðist a.
m. k. felast í kröfunni um ábyrgð
ráðgjafa fyrir Alþingi að hann verði
að láta af embætti ef Alþingi sam-
þykki vantraust á hann.
Hér er þrennu slegið saman: 1.
þingbundinni konungsstjórn sem þarf
ekki að felast í öðru en því að þing eigi
þátt í löggjöf með konungi; 2. ráðherra-
ábyrgð, að þing geti kært ráðherra fyrir
einhverri ákveðinni stofnun fyrir emb-
ættisafglöp; 3. þingræði, að þjóðhöfð-
ingi feli þeim stjórnmálaflokki
stjórnarforystu sem hefur meirihluta á
þingi og að ráðherra víki fyrir van-
traustsyfirlýsingu þings. Saga Dana er
dæmi um að þetta þrennt sé ekki eitt og
það sama. Þar komst á þingbundin kon-
ungsstjórn með ráðherraábyrgð 1849 en
þingræði ekki fyrr en 1901.
í beinu framhaldi af því sem tekið er
upp úr Kennsluleiðbeiningum Lýðs hér
á undan er önnur missögn:
Forseti íslands er handhafi dóms-,
framkvæmda- og löggjafarvalds. í
fjarveru hans telst forseti hæstaréttar
handhafi dómsvalds, forsætisráð-
herra handhafi framkvæmdavalds og
forseti sameinaðs þings löggjafar-
valds.
A sama hátt og rétt er að fara rétt með
staðreyndir finnst mér að námsefnishöf-
undar ættu að gæta þess að hafa orð-
réttar tilvitnanir í rit annarra orðréttar.
Eg hef ekki rekist á verulegan misbrest á
því í landnámsefninu, en í bókum
Hauks Sigurðssonar og Lýðs Björns-
sonar vantar mikið á að tilvitnanir séu
réttar.
Vel af stað farið
Niðurstaða mín verður sú að allar þessar
bækur séu mikil framför miðað við þær
íslandssögubækur sem voru til handa
börnum áður en skólarannsóknadeild
tók til starfa. Námsefni Hauks þarf samt
verulega endurskoðun og Lýðs alveg
gagngera áður en það kemur í frambúð-
arútgáfu.
459