Tímarit Máls og menningar - 01.09.1983, Síða 115

Umsagnir um bxkur
1981“ sem Framkvæmdastofnun gefur
út og loks „Fréttabréf kjararannsóknar-
nefndar" sem gefur m. a. reglulega upp-
lýsingar um vinnutíma þriggja starfs-
stétta og eru verkakonur þar með. Þótt
þessar heimildir séu vissulega engan veg-
inn tæmandi, búa þær samanlagt yfir
furðumiklum upplýsingum um íslenskt
þjóðfélag og eru að mínu mati ómissandi
förunautar félagsvísindafólks í upplýs-
ingaleit. Könnun á mörgum þáttum get-
ur því farið fram með öðrum hætti en
þeim að senda fólki spurningaskrá.
Spurningaskrár-aðferðin er velþekkt
í félagsfræðinni. Sé rétt að henni staðið
nægir að leggja skrána fyrir lítið úrtak
þeirrar heildar, sem áhuginn beinist að,
og alhæfa um heildina á grunni þeirra
upplýsinga sem þannig safnast. Þessari
aðferð er mjög oft beitt í könnun á
viðhorfum fólks, svo og þegar tölfræði-
heimildir skortir með öllu um tiltekið
mál og mjög erfitt að safna upplýsingum
um það. Dæmi um hið fyrrnefnda eru
Dagblaðskannanirnar, sem gerðar hafa
verið nokkuð oft hérlendis á skoðunum
fólks. Dæmi um hið síðarnefnda gæti
verið þátttaka fólks í stjórnmálastarfi, en
í skýrslunni Jafnréttiskönnun í Reykjavík
1980—1981 er einmitt varpað nokkru ljósi
á það mál. Þá eru spurningaskrár einkar
handhæg aðferð þegar safna á saman upp-
lýsingum um sama hóp fólks og athuga inn-
byrðis tengsl hinna ýmsu þátta hjá honum.
Nú hefur skortur á heimildum ekki
valdið því að þeir Kristinn og Þorbjörn
kusu að beita spurningarskrár-að-
ferðinni. Eins og ég vék að áður eru
heimildir um stöðuna nú þegar tiltækar,
og í skýrslunni er aðeins einu sinni vikið
að annarri heimild en fyrri jafnréttis-
könnunum þeirra félaga. Fyrir þeim
Kristni og Þorbirni hlýtur því að hafa
vakað að athuga samspil hinna ýmsu
þátta, sem hugsanlega kunna að valda
því, að kynferði eitt og sér hafi afgerandi
áhrif á félagslega hegðan.
Um könnunina sjálfa
Urtak þeirra Þorbjarnar og Kristins er
valið á strangvísindalegan hátt og í því
lentu 1715 reykvískar konur og karlar á
aldrinum 20 — 60 ára. Framkvæmd könn-
unarinnar var með ágætum og heimturn-
ar góðar (1244 svöruðu). Úrvinnsla
gagna fór fram í tölvu. Spurningaskráin
er mjög skýr og einföld að allri gerð, en
það er einmitt mjög vandasamt að búa til
spurningar sem ýta spyrjandanum al-
gjörlega af sjónarsviðinu. Hér er sam-
ankomið mikið magn upplýsinga um ís-
lenskt þjóðfélag á síðari helmingi 20.
aldar.
I spurningaskránni eru 31 spurning og
má skipta þeim í tvo flokka:
a) staðreyndaspurningar. Hér er
spurt um kyn, aldur, hjúskaparstöðu,
fjölda heimilismanna, íbúðarhúsnæði
(stærð, form, aldur, eigið/leiga), bif-
reiðaeign, starf og vinnutíma, ferðir á
vinnustað, vinnu við heimilisstörf, skóla-
göngu, verkaskiptingu hjóna á heimili
(11 þættir), gæslu barna, hvort viðkom-
andi hafi orðið vör/var við ofbeldi karls
gegn konu, lestur dagblaða (úr þessu er
ekkert unnið og afar erfitt að sjá hvaða
tilgangi spurningin hafi þjónað í þessari
könnun) og loks er spurt um aðild að
verkalýðsfélögum, stjórnmálafélögum
og öðrum félögum (ótilgreint).
b) Viðhorfsspurningar. Hér undir
falla spurningar um hvers vegna við-
komandi vinnur/vinnur ekki utan heim-
ilis, álit á dagvistun barna, álit á útivinnu
kvenna, álit á launamismun í þjóðfé-
laginu, hvort annað kynið sé hinu hæf-
ara til að annast barnauppeldi, hvort á
Islandi ríki jafnrétti kynjanna í raun og
465